Ορισμός & Χαρακτηριστικά της Οικονομικής Κρίσης
Ως οικονομική κρίση νοείται το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο μια οικονομία διακατέχεται από διαρκή και αισθητή μείωση της οικονομικής της δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα η απασχόληση, το εθνικό προϊόν, οι τιμές, οι επενδύσεις, οι εξαγωγές και άλλα.
Τα χαρακτηριστικά των οικονομικών κρίσεων είναι η έλλειψη ρευστότητας στις καθημερινές συναλλαγές, η αδυναμία πληρωμής οικονομικών υποχρεώσεων, η υψηλή ανεργία εξαιτίας της χαμηλής κατανάλωσης και της αγοραστικής δύναμης και τέλος, η αρνητική ψυχολογία που διακατέχει τους πάντες. Τα αίτια που την προκαλούν ποικίλουν ανά περίπτωση καθώς και η μορφή που λαμβάνει καθώς και η ένταση και η ένταση που την διακατέχουν.
Κοινωνικές Επιπτώσεις
Ανεργία. Το κλείσιμο επιχειρήσεων λόγω ανταγωνισμού, η μείωση του τραπεζικού δανεισμού και της αγοραστικής δύναμης καταναλωτών καθώς και η αύξηση προσφοράς εργατικού δυναμικού και η μείωση ζήτησης εργασίας γιγαντώνουν το φαινόμενο της ανεργίας σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Υγεία. Πολλές είναι οι έρευνες που αποδεικνύουν τις επιπτώσεις της ανεργίας, στη γενική και ψυχική υγεία. Παλαιότερες μελέτες που διεξήχθησαν στην Βρετανία την περίοδο 1970-1990 έδειξαν ότι, τα άνεργα άτομα είχαν μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας κατά 25% αναλογικά με τους εργαζόμενους που ανήκαν σε ισοδύναμη κοινωνικοοικονομική ομάδα (Moser K., et al. 1990). Η διάρκεια ανεργίας αυξάνει επιπλέον, τον κίνδυνο θνησιμότητας σε συνδυασμό με παράγοντες όπως η ηλικία, η φυλή, ο γάμος, το εισόδημα και η επαγγελματική τάξη.
Μετανάστευση. Τα αίτια της μετανάστευσης είναι πολλά και περιλαμβάνουν οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς και πολιτιστικούς λόγους. Παρόλα αυτά, η σημαντικότερη αιτία είναι οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και η αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής και κοινωνικής ανεξαρτησίας. Η Ελλάδα πλέον, έχει μετατραπεί από χώρα αποστολής μεταναστών (1920-1960) σε χώρα υποδοχής, αν και την τελευταία οκταετία πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν σε χώρες με ισχυρότερη οικονομία λόγω κρίσης όπως εκείνες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.
Βιοτικό Επίπεδο. Η οικονομική κρίση ενίσχυσε σημαντικά την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου. Σημαντικοί παράγοντες της μείωσης αυτής είναι η ελάττωση του εισοδήματος, ο δανεισμός, η ελλιπής κοινωνική προστασία και ο πληθωρισμός. Οι καταναλωτές στις ανεπτυγμένες κοινωνίες ιδιαίτερα, προσφεύγουν σε χρήση δανεικών χρημάτων για την αγορά αγαθών όταν το εισόδημά τους δεν επαρκεί. Η συμπεριφορά τους αυτή προκαλείται εξαιτίας της προσδοκίας τους ότι, το διαθέσιμο εισόδημα τους θα αυξηθεί μελλοντικά, οπότε θα καταφέρουν να αποπληρώσουν το δάνειο τους.
Οικονομικές Επιπτώσεις
Κόστος Ζωής. Η ευημερία των νοικοκυριών εξαρτάται από τις αλλαγές των εισοδημάτων και τον πληθωρισμό, ο οποίος σχετίζεται με τις αλλαγές στο γενικό επίπεδο τιμών. Παρόλα αυτά όμως, ο πληθωρισμός δεν προκαλεί αύξηση του κόστους ζωής όλων των καταναλωτών με ομοιόμορφο τρόπο, διότι η αύξηση των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών δεν γίνεται με το ίδιο ποσοστό. Η αύξηση του κόστους ζωής εξαιτίας του φαινομένου του πληθωρισμού είναι πολύ πιο μεγάλη για τους καταναλωτές που δαπανούν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος τους σε αγαθά με σχετικά γρήγορη αύξηση τιμών. Από την άλλη, οι καταναλωτές που δαπανούν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος τους σε αγαθά με μικρότερη αύξηση των τιμών διατηρούν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.
Εργασία & Μισθός. Η αγορά παραγωγικών συντελεστών, όπως για παράδειγμα η εργασία, έχει υποστεί μεγάλη μεταβολή από την αρχή ακόμη της οικονομικής κρίσης. Καθότι κάθε οικονομική κρίση συνεπάγεται και μεγάλη ανεργία, η αγορά εργασίας είναι σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση, εξαιτίας των ανέργων, των ελάχιστων θέσεων εργασίας και των πολύ χαμηλών μισθών, με σκοπό τη μείωση του κόστους στην εκάστοτε επιχείρηση.
Οικονομικά της Υγείας. Η οικονομική κρίση, όπως έχει αναφερθεί και νωρίτερα, έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στις κυβερνήσεις, όσο και στους καταναλωτές που απειλούνται με πιθανή απώλεια εισοδήματος και ασφαλιστικής κάλυψης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον κίνδυνο διαταραχής της ομαλής και αποδοτικής λειτουργίας του υγειονομικού τομέα, ο οποίος έχει άμεση σχέση με τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και προστασίας. Επιπλέον, τα συσσωρευμένα χρέη που δημιουργούνται λόγω δανεισμού επηρεάζουν δραματικά τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας ακόμη και των περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών (Appleby J., 2008).
Ελληνικές Επιχειρήσεις & Χρηματοδότηση. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχει άμεσο αντίκτυπο στη λειτουργία, αλλά και στις επιδόσεις των επιχειρήσεων. Η επιδείνωση αυτή διαφαίνεται από την πτώση στον κύκλο εργασιών, την μείωση του κέρδους και τη συρρίκνωση της κεφαλαιουχικής βάσης του εμπορίου. Σημαντικός ήταν ο αντίκτυπος στις πωλήσεις, στα κέρδη, στα αποθέματα, στις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου και στην απασχόληση των εργαζομένων.
Μέτρα Αντιμετώπισης της Κρίσης
Η ύφεση για να αντιμετωπιστεί χρειαζόταν και χρειάζεται συντονισμό τόσο σε διεθνές όσο και εθνικό επίπεδο. Σε όλο τον κόσμο, τόσο οι κεντρικές τράπεζες, όσο και οι κυβερνήσεις αντέδρασαν άμεσα και συντονισμένα, μειώνοντας τα επιτόκια και λαμβάνοντας μέτρα στήριξης της ρευστότητας και της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών. Η τόνωση της οικονομίας και η αποφυγή μιας μεγαλύτερης κρίσης επετεύχθητε μέσω επεκτατικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Επιπλέον, πάρθηκαν αποφάσεις που αφορούσαν το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών, την ενδυνάμωση του ρόλου των αναπτυσσόμενων οικονομιών και τη βοήθεια ανάπτυξης των πιο φτωχών οικονομιών (Χαρδούβελης Γ., 2011).
Συγκεκριμένες δράσεις για έξοδο από την Κρίση – Ευκαιρίες Ανάπτυξης
Επενδύσεις. Ένα σταθερό και δίκαιο φορολογικό σύστημα είναι απαραίτητο για την προσέλκυση επενδύσεων. Επίσης, πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία ώστε να είμαστε φιλικοί στον επενδυτή. Υπάρχουν βέλτιστες πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών κρατών που μπορούμε να ακολουθήσουμε ώστε να αποκτήσουμε μια αποτελεσματική διοίκηση και σε αυτό μπορεί να μας βοηθήσει η νέα τεχνολογία. Οι εμπορικές συναλλαγές θα πρέπει να γίνονται ηλεκτρονικά για εξοικονόμηση χρόνου. Το πιο σημαντικό όλων όμως είναι η μείωση φορολογικών συντελεστών για ξένες εταιρείες που θέλουν να μεταφέρουν την έδρα τους στην Ελλάδα.
Παιδεία. Η επένδυση στην παιδεία και την εκπαίδευση είναι κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη της χώρας. Η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην εκπαίδευση, στις νέες τεχνολογίες και στην τεχνολογική έρευνα. Οι νέοι άνθρωποι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να αναπτύξουν τα ταλέντα τους αντί να μπαίνουν σε σχολές που δεν επιθυμούν.
Τουρισμός και πολιτισμός. Ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας. Πρέπει όμως να καταστούμε ανταγωνιστικοί στον τομέα αυτό παρέχοντας τουριστικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Επίσης, πρέπει να βελτιωθούν οι υποδομές των νησιών μας. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια έχουν βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό αλλά θα πρέπει να υπάρχει και αύξηση της απορρόφησης κονδυλίων. Χρειαζόμαστε επένδυση στις τουριστικές σπουδές. Επίσης, οι διαδικασίες έκδοσης θεώρησης (visa) θα πρέπει να γίνουν συντομότερες και λιγότερο γραφειοκρατικές ώστε να προτιμούν την Ελλάδα οι τουρίστες. Ο τουρισμός πρέπει να συνδυάζεται με τον πλούσιο πολιτισμό μας. Απαιτείται λοιπόν, επιθετική πολιτιστική διπλωματία για να καταστήσουμε την χώρα πόλο έλξης.
Οριοθέτηση της Κοινωνικής Οικονομίας. Στον όρο της κοινωνικής οικονομίας αποδίδεται μια σειρά από εναλλακτικές έννοιες όπως είναι ο τρίτος τομέας, ο μη κερδοσκοπικός τομέας, η αλληλέγγυα οικονομία, η εναλλακτική οικονομία και η οικονομία του μη κέρδους (Westlund, 2003). Σύμφωνα με τους Defournyκαι & Develteve(1999) η κοινωνική οικονομία ορίζεται ως «οι οικονομικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται από επιχειρήσεις, πρώτιστα συνεργατικά, με αμοιβαία μέλη και ηθικές αξίες που βασίζονται στις ακόλουθες κύριες αρχές: α) να παρέχουν υπηρεσίες στα μέλη τους ή στην κοινότητα δίχως να αποσκοπούν στην κερδοφορία, β) να διοικούνται αυτόνομα, γ) να έχουν δημοκρατικές διαδικασίες διοίκησης – διαχείρισης, και δ) να δίνεται έμφαση στον άνθρωπο έναντι της εργασίας και του κεφαλαίου».
Κοινωνική επιχειρηματικότητα. Οι Roperκαι & Cheney (2005) προβάλλουν τρεις τύπους κοινωνικής επιχειρηματικότητας με έμφαση στην ιδιοκτησία της επιχείρησης, όπως είναι: α) η ιδιωτική κοινωνική επιχειρηματικότητα, δηλαδή ιδιωτικές πρωτοβουλίες για την ανακούφιση κοινωνικών προβλημάτων με σκοπό το κέρδος και τη δημιουργία καινοτομιών, β) η κοινωνική επιχειρηματικότητα μη επίτευξης κέρδους και γ) η κοινωνική επιχειρηματικότητα του δημόσιου τομέα, δηλαδή πρωτοβουλίες των δημόσιων οργανισμών για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων.
Αειφόρος ανάπτυξη. Η αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τις υποδομές για μία ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα. Συναφείς όροι, οι οποίοι συνήθως χρησιμοποιούνται με σχεδόν ταυτόσημη έννοια, είναι η πράσινη ανάπτυξη και η πράσινη οικονομία.
Σύμπραξη Ιδιωτικού & Δημόσιου Τομέα. Το ασφαλιστικό σύστημα βασίζεται στην αρχή της καθολικότητας, ασφάλιση σε όλους, αλλά και στη αρχή της ανταποδοτικότητας καθώς ο καθένας θα πρέπει να απολαμβάνει τους καρπούς των κόπων του, ενώ θα εξασφαλίζεται και η αλληλεγγύη των γενεών. Το σύστημα θα πρέπει να είναι μικτό και να βασίζεται σε τρεις πυλώνες:
1. Ο πρώτος είναι υποχρεωτικός διανεμητικός και δημόσιος με την εθνική σύνταξη -που θα καθορίζεται από τις αντοχές της οικονομίας- και από την ανταποδοτική σύνταξη σε συνάρτηση με τις καταβληθείσες εισφορές.
2. Ο δεύτερος πυλώνας είναι υποχρεωτικός, αλλά ξεκινώντας με τους νέους εργαζόμενους θα πρέπει να είναι κεφαλαιοποιητικός και θα παρέχεται από δημόσιους αλλά και από ιδιωτικούς πιστοποιημένους παρόχους υπό την εποπτεία της ΤτΕ.
3. Ο τρίτος πυλώνας είναι προαιρετικός, είναι ιδιωτικός και στοχεύει στο να εξασφαλίσει πρόσθετα εισοδήματα μετά το πέρας του εργασιακού βίου. Οι εισφορές σε αυτόν τον πυλώνα θα πρέπει να είναι αφορολόγητες.
Στον κλάδο υγείας της δημόσιας και ιδιωτικής ασφάλισης, οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα θα βελτιώσουν το κόστος αλλά και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών ενώ η κυβέρνησή θα πρέπει να προσφέρει φορολογικά κίνητρα.
Τέλος σκεφτόμαστε παγκόσμια δρούμε τοπικά. Το ζήτημα της κοινωνικοοικονομικής κρίσης δεν αποτελεί ατομικό φαινόμενο. Είναι σαφές ότι η δραστική αντιμετώπισή του αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο κοινωνικό ζήτημα το οποίο απαιτεί την ενεργοποίηση όλων καθώς και βαθιά συνειδητοποίηση, υψηλό βαθμό ωριμότητας, κοινωνικές, οικονομικές, θεσμικές και πολλές άλλες ριζικές μεταρρυθμίσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις επιβεβλημένες ρήξεις. Είναι σημαντικό συνεπώς να κατανοήσουμε ότι αποτελούμε ως κοινωνία το μικρό μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου αλλά η ευθύνη μας είναι να δράσουμε άμεσα, ενεργητικά και με σθένος σε επίπεδο καθημερινότητας. Και το πιο σημαντικό: η δράση μας αυτή να γίνει αισθητή στο σπίτι, στη γειτονιά, στην τοπική κοινωνία, στις παρέες μας, στους φίλους, στους συναδέλφους και στους συγγενείς μας. Κι αυτό γιατί όσο αναγκαίο είναι η μακρο-κοινωνική προσέγγιση του κόσμου μας, άλλο τόσο σημαντική είναι και η μικρο-κοινωνική δράση με κέντρο αναφοράς το μικρόκοσμο της καθημερινότητάς μας. Δεν αρκεί δηλαδή να ασκούμε κριτική μονομερώς, μένοντας απαθείς σε όλα όσα επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή μας. Είναι σημαντικό να αναλάβουμε πρωτοβουλίες και να αντιδράσουμε με γνώμονα τον ορθό λόγο, το αίσθημα αλληλεγγύης, τη σύνθεση δυνάμεων και την ενεργό συμμετοχή μας σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Η στάση μας αυτή προϋποθέτει βέβαια την έμπρακτη αλλαγή των στάσεων και των αντιλήψεών μας, την αλλαγή της νοοτροπίας και τη διαμόρφωση μιας νέας φιλοσοφίας για τη ζωή και την καθημερινή πράξη προτάσσοντας το συλλογικό συμφέρον. Είναι σημαντικό λοιπόν να μην ερμηνεύουμε μόνο τον κόσμο αλλά να παλεύουμε για τον μετασχηματισμό του ξεκινώντας από την καθημερινότητά μας, αλλάζοντας δημιουργικά τον καθημερινό μας βίο με το βλέμμα στο μέλλον και προς μια κοινωνία που θα διασφαλίζει για όλους την ισότιμη συμμετοχή, την ανάπτυξη, την αλληλεγγύη, την κοινωνική δικαιοσύνη και τέλος την συνοχή.
Δεδεγκίκας – Γιαπιντζάκης Βασίλειος
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος
με τον Συνδυασμό «Αγία Βαρβάρα – Δυνατή» του Μιχάλη Γιάγκα
