Στις 28 Ιανουαρίου του 2000 έγιναν στην Αθήνα τα εγκαίνια του Μετρό, ενός έργου εμβληματικού, που παρά τις καθυστερήσεις, τα εμπόδια και τις αλλαγές, άλλαξε τη ζωή των κατοίκων της πρωτεύουσας.
Μόνο την πρώτη ημέρα της λειτουργίας του, 29 Ιανουαρίου, υπολογίζεται ότι μετακινήθηκαν σχεδόν 1.000.000 επιβάτες.
Οι μελέτες για τη δημιουργία ενός δικτύου μετρό ξεκίνησαν ήδη από το 1950 αλλά η μελέτη που αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία του σημερινού δικτύου εκπονήθηκε μετά την πτώση της Δικτατορίας, έπειτα από παραγγελία της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. Η μελέτη πρότεινε τη δημιουργία δύο νέων γραμμών. Η πρώτη εκτεινόταν από τον Γέρακα μέχρι το Αιγάλεω μέσω του κέντρου και η δεύτερη, διερχόμενη και αυτή από το κέντρο ένωνε τα Σεπόλια με τη Δάφνη.
Η δεύτερη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ επανέφερε τα σχέδια για μετρό το 1985. Το σχέδιο περιελάμβανε τη γραμμή Α Πειραιάς-Αιγάλεω-Γέρακας και τη γραμμή Β Περιστέρι-Γλυφάδα. Ο ΗΣΑΠ παρέδωσε μελέτες που συμφωνούσαν με αυτές τις γραμμές, οι οποίες μετονομάστηκαν σε 2 και 3, με την υπάρχουσα γραμμή (του ΗΣΑΠ) να μετονομάζεται σε 1.
Το μετρό στην Αθήνα ήταν μεταξύ των τελευταίων στην Ευρώπη. Για την ακρίβεια ακολούθησαν μόνο εκείνα στη Δανία το 2002 και την Ελβετία το 2008. Σε καθημερινή βάση, με το μετρό μετακινούνται κατά μέσο όρο 614.000. Το πόσο σημαντική είναι η κατασκευή του για τις συγκοινωνίες και το κυκλοφορικό κομφούζιο αποδεικνύεται από το εξής: Το 2009 υπήρξε διακοπή της γραμμής του μετρό στις βορειοανατολικές περιοχές της πρωτεύουσας, λόγω έργων. Στο διάστημα αυτό, η κυκλοφορία στη λεωφόρο Μεσογείων αυξήθηκε από 6% έως και 11% ενώ επηρεάστηκε και η λεωφόρος Κηφισίας, όπου ο χρόνος που χρειάζεται ο οδηγός για να τη διασχίσει σε όλο της το μήκος αυξήθηκε ως και 15%.
Το Reader.gr κάνει μια αναδρομή στη δημιουργία, τις αλλαγές στη χάραξη των γραμμών αλλά και στις ανασκαφές και τους σταθμούς που έχουν γίνει «μουσεία».
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Reader.gr / Γιάννης Καρύτσας
Δεν ήταν λίγες οι φορές που η κατασκευή σταθμών ή δρομολογίων άλλαξε εξαιτίας αντιδράσεων των τοπικών κοινωνιών, δημοσίων φορέων ή της Εκκλησίας.
Το μεγαλύτερο πιθανόν «σήριαλ» αφορά στην κατασκευή του σταθμού της Αγίας Παρασκευής. Ο σταθμός είχε προβλεφθεί να κατασκευαστεί στην πλατεία του δήμου αλλά έπειτα από αντιδράσεις από άμβωνος και διαδηλώσεις από πολίτες που ανησυχούσαν για την… «αλλοίωση» της πλατείας, το μετρό μεταφέρθηκε στα όρια των δήμων Αγίας Παρασκευής και Χαλανδρίου. Έτσι, στην πραγματικότητα εξυπηρετεί περισσότερο τους κατοίκους του Χαλανδρίου, αφού βρίσκεται σε απόσταση περίπου 300 μέτρων από την πλατεία της Αγίας Παρασκευής και σε αραιοδομημένη περιοχή.
Επίσης τα αρχικά σχέδια της Αττικό Μετρό προέβλεπαν κατασκευή του σταθμού Χαλάνδρι επί της πλατείας Δούρου, αλλά κατόπιν τοπικών αντιδράσεων, εγκαταλείφθηκε η προοπτική αυτή.
Επιπλέον, ο τερματικός σταθμός της γραμμής 3 , επρόκειτο σύμφωνα με την αρχική δημοπράτηση, να φτάνει μέχρι τη Λεωφόρο Λαμπράκη στο ύψος του Γηροκομείου Πειραιά, που ανήκει στη Μητρόπολη Πειραιώς, και ο σταθμός θα είχε την ονομασία Ευαγγελίστρια. Έπειτα όμως από αντιδράσεις του Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ, που ισχυρίστηκε ότι θα ενοχλούνταν οι ηλικιωμένοι στο διπλανό Γηροκομείο Πειραιά, η κατασκευή του σταθμού έμεινε εκτός πλάνων τον Φεβρουάριο 2009.
Αυτή δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε και η μόνη φορά που η Εκκλησία έβαλε εμπόδια στην κατασκευή σταθμών του Μετρό. Η μεγαλύτερη αλλαγή είχε γίνει το 1995 στο τμήμα Σύνταγμα-Μοναστηράκι. Η σήραγγα μετατοπίστηκε από την Μητροπόλεως στην Ερμού ώστε να μην προκαλέσει ζημιές στο μητροπολιτικό ναό που είχε υποστεί ζημιές στους σεισμούς του 1981.
Η κατασκευή του σταθμού Κεραμεικός αναβλήθηκε το 1997 λόγω επιβεβλημένης αλλαγής στη χάραξη που επέφερε η ανάδειξη του νεκροταφείου του Κεραμεικού ενώ ο σταθμός «Γεωπονικό Πανεπιστήμιο» είχε προβλεφθεί ως ενδιάμεσος σταθμός μεταξύ Ελαιώνα και Κεραμεικού αλλά ακυρώθηκε κατόπιν διαφωνίας του πρύτανη Μιχαήλ Λουκά το 1996. Στις 6 Μαΐου 2018 ξαναμπήκε στο πρόγραμμα καθώς υπογράφτηκε μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Αττικό Μετρό και Γεωπονικού Πανεπιστήμιου.
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η κόντρα με την μητρόπολη Θεσσαλονίκης, που με αλλεπάλληλες προσφυγές στη Δικαιοσύνη επιχειρεί να μπλοκάρει τον προβλεπόμενο σταθμό στο Παπάφειο, σε χώρο του κοινωφελούς ιδρύματος της Εκκλησίας.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές ήταν μία μεγάλη πρόκληση κατά την κατασκευή του μετρό.
Οι σταθμοί Κεραμεικός, Σύνταγμα, Ακαδημία και Μοναστηράκι χαρακτηρίστηκαν από την αρχή ως Υψηλού Αρχαιολογικού Κινδύνου ενώ άλλοι σταθμοί είχαν λιγότερο ή και καθόλου αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Οι περισσότερες από τις προβλέψεις δικαιώθηκαν ενώ υπήρξαν και διαψεύσεις. Ο χαρακτηρισμένος υψηλού κινδύνου σταθμός Ακαδημίας π.χ. έδωσε πενιχρά ευρήματα, ενώ αντίθετα η μεγαλύτερη έκπληξη των ανασκαφών ήταν τα αρχαία που βρέθηκαν στον σταθμό του Ευαγγελισμού. Η ανασκαφή αποκάλυψε παρόδιες ταφές και εργαστήρια των κλασικών χρόνων και επίσης το πέρασμα της αρχαίας οδού προς τα Μεσόγεια.
Πολύ σημαντική θεωρείται η ανασκαφή που έγινε κατά την διάρκεια επέκτασης της Γραμμής 3 προς το Αιγάλεω, καθώς πραγματοποιήθηκε στον άξονα της αρχαίας Ιεράς Οδού, του δρόμου που συνέδεε την Αθήνα με την Ελευσίνα. Ο Σταθμός Αιγάλεω μετατοπίσθηκε προκειμένου να διασωθεί και να διατηρηθεί τμήμα του οδοστρώματος της Ιεράς Οδού που ανακαλύφθηκε σε πολύ καλή κατάσταση.
Ευρήματα κατά τις ανασκαφές
Στον σταθμό του Συντάγματος αποκαλύφθηκαν χυτήρια χάλκευσης αγαλμάτων κλασικής εποχής, νεκροταφείο που χρονολογείται από τους υπομυκηναϊκούς έως και τους βυζαντινούς χρόνους, λουτρικό συγκρότημα ρωμαϊκών χρόνων, τμήμα του πεισιστράτειου υδραγωγείου, η κοίτη του Ηριδανού ποταμού καθώς και ο αρχαίος δρόμος που από τις πύλες του τείχους οδηγούσε στους δήμους της Μεσογαίας.
Κοντά στον σταθμό του Κεραμεικού ανασκάφηκε τμήμα του σπουδαιότερου νεκροταφείου της αρχαίας Αθήνας. Ερευνήθηκαν 1200 ταφές χρονολογούμενες από τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Σημαντικό εύρημα αποτελούν οι δυο ομαδικές ταφές που χρονολογούνται στις αρχές του Πελοποννησιακού πολέμου. Βρέθηκε επίσης ο δυτικός περίβολος του νεκροταφείου, κατάλοιπα κεραμικού εργαστηρίου και η κοίτη του Ηριδανού ποταμού.
Για την κατασκευή του μετρό στο Μοναστηράκι έγιναν αρχαιολογικές ανασκαφές που έφεραν στο φως οικιστικά λείψανα από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως τον 19ο αιώνα μ.Χ. Από τα σημαντικότερα ευρήματα του σταθμού είναι η εγκιβωτισμένη κοίτη του Ηριδανού ποταμού. Βρέθηκαν κτίρια, εργαστήρια, τάφοι και πλήθος συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης.
Η ανασκαφική έρευνα στο σταθμό Ακρόπολη σε έκταση 2500 τ.μ., απέδειξε την χρήση του χώρου από τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.χ. μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Επίσης, ανακαλύφθηκαν λίγοι τάφοι της Μεσοελλαδικής και Υστεροελλαδική εποχής, οικίες, εργαστήρια, δρόμοι και λουτρά.
Σημαντικές αρχαιότητες βρέθηκαν και στα φρέατα εξαερισμού:
Στο Φρέαρ «Ηρώδου Αττικού». Ρωμαϊκή οικία, νεκροταφείο και υδραυλικά συστήματα.
Στο Φρέαρ «Αμαλίας». Σημαντικό ρωμαϊκό λουτρό.
Στο Φρέαρ «Μητροπόλεως». Σημαντικά κτιριακά κατάλοιπα.
Στο Φρέαρ «Πετμεζά». Νεκροταφείο που χρονολογείται από τους κλασικούς έως και τους βυζαντινούς χρόνους καθώς και υπόστυλη αίθουσα.
Στο Φρέαρ «Φωκίωνος». Κτίριο ρωμαϊκών χρόνων και βυζαντινοί αποθηκευτικοί σιροί.
Στο Φρέαρ «Θησείο». Κτίριο υστεροκλασικών χρόνων και εργαστήρια.
Στο Φρέαρ «Ερμού – Αρίωνος». Εργαστηριακοί χώροι και υδραυλικά συστήματα.
Στο Φρέαρ «Ιάκχου». Αρχαίο νεκροταφείο.
Στο Φρέαρ «Ασωμάτων». Σημαντικό κτίριο.
Οι περισσότεροι από τους σταθμούς είναι ανοιχτά μουσεία με αρχαία ευρήματα τοποθετημένα σε προθήκες. Το μετρό της Αθήνας δεν ήταν ούτε το πρώτο ούτε το μόνο που είχε αυτή την ιδέα αλλά το πλήθος των αρχαίων που εκτίθενται είναι αναμφισβήτητα σημαντικό. Αρχαιότητες εκτίθενται σε μεγαλύτερη έκταση στους παρακάτω σταθμούς:
Σύνταγμα
Στον σταθμό του Συντάγματος εκτίθεται σε τομή η στρωματογραφία της Αθήνας από τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. έως την οθωμανική περίοδο ενώ σε προθήκες, μπορεί να δεί κανείς τους αγωγούς του συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης της αρχαίας Αθήνας, λυχνάρια, επιτύμβια μνημεία και τμήμα από το ψηφιδωτό δάπεδο οικίας που βρέθηκε δίπλα στο σταθμό.
Ελαιώνας
Εδώ βλέπει κανείς το σωζόμενο τμήμα της αρχαιότερης γέφυρας που βρέθηκε στην Ελλάδα. Πρόκειται για τρία βάθρα της γέφυρας του Αρχαίου Κηφισού, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 5ου και 6ου αιώνα π.Χ.
Αιγάλεω
Στους διαδρόμους του σταθμού εκτίθενται πήλινα κανάτια, λυχνάρια, ειδώλια, υφαντικά βάρη και κτερίσματα. Ακόμα, εκτίθεται το πρόπλασμα του σκελετού ενός αλόγου, του οποίου η στάση φανερώνει την προσπάθειά του να σωθεί από τα νερά του πλημμυρισμένου Κηφισού.
Αγία Βαρβάρα
Στον κεντρικό διάδρομο του σταθμού εκτίθενται πήλινα τεμάχια από τον αγωγό της Ελληνιστικής περιόδου που ανακαλύφθηκε στον κόμβο Βενιζέλου και Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος μάλιστα ήταν ενεργός και υπολογίζεται από τους ειδικούς πως ξεκίναγε από το όρος Αιγάλεω με κατεύθυνση τον Κηφισό ποταμό, μέσω των πεδιάδων που υπήρχαν μεταξύ τους.
Ακρόπολη
Κατά μήκος κάθε αποβάθρας εντυπωσιάζουν τα αντίγραφα από τη ζωφόρο του Παρθενώνα. Ανεβαίνοντας τις κυλιόμενες σκάλες, βλέπει κανείς μια μικρή έκθεση με αντικείμενα της καθημερινής ζωής των αρχαίων Αθηναίων ενώ προς την έξοδο μπορεί να θαυμάσει αντίγραφα των μορφών του ανατολικού αετώματος του Παρθενώνα, με θέμα τη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία.
Μοναστηράκι
Μία τεράστια φωτογραφία από τις υπόγειες στοές του μετρό, στην οποία εντοπίστηκαν πλήθος πήλινων αγγείων, δεσπόζει στον σταθμό Μοναστηράκι. Εντός του σταθμού εκτίθεται μεγάλος αριθμός αρχαιολογικών ευρημάτων τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του σταθμού, όπως οικιστικά λείψανα από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως και τον 19ο αιώνα μ.Χ., καθώς και κτίρια, εργαστήρια, τάφοι και πλήθος συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης.
Κεντρική και εσωτερικές φωτογραφίες: Reader.gr / Γιάννης Καρύτσας
Εκτός από τους σταθμούς-μουσεία, έργα σύγχρονης τέχνης τοποθετήθηκαν σε πλήθος σταθμών του μετρό, που ομολογουμένως τραβούν την προσοχή των επιβατών.
Οι συνθέσεις της πολυβραβευμένης Όπυς Ζούνη, «Κίονες-Σκιές» και «Τέσσερις πύλες στον χώρο», κοσμούν τους τοίχος στα εκδοτήρια αλλά και τις αποβάθρες στο σταθμό του Αιγάλεω.
Ο ζωγράφος Γιώρος Λαζόγκας έβαλε την πινελιά του στον Ελαιώνα. Σε φύλλα από πλέξιγκλας, αναρτημένα από την οροφή στον χώρο έκδοσης των εισιτηρίων, αποτυπώνονται μεγεθυμένα θραύσματα από αγγεία, τα «όστρακα», όπως τα αποκαλούν οι αρχαιολόγοι. Παρεμβάλλονται φύλλα με εικόνες χελώνας που παραπέμπουν στα μοναδικά ζώα τα οποία ζουν στο κοντινό αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού.
«Το Ωρολόγιον του ΜΕΤΡΟ» του γλύπτη Θόδωρου στο Σύνταγμα θέλει να αποτυπώσει την διαχρονικότητα και την ροή του ελληνικού πολιτισμού στον χρόνο.
Στον Άγιο Αντώνιο τοποθετήθηκαν οι «Σπαθιές», έργο της Θεοδώρας Βουτσινά και του γλύπτη Μιλτιάδη Παπαστεργίου.
Στον σταθμό της Πανόρμου τοποθετήθηκε έργο του Κυριάκου Κατζουράκη.
Στον Ευαγγελισμό το «Mott Street» της Χρύσας, επηρεασμένο από την China Town του Manhattan τραβάει το βλέμμα των επιβατών.
Στη Δάφνη, ο Δημήτρης Μυταράς επιμελήθηκε τον «Δεξίλεω», την μορφή δηλαδή του αρχαίου Αθηναίου που υψώνει το δόρυ του ενάντια στον πεσμένο κάτω από το άλογό του εχθρό – η αρχαία «εκδοχή» του Αγίου Δημητρίου.
Ο Νίκος Κεσσανλής έφτιαξε την «Ουρά» στην Ομόνοια. Άνδρες και γυναίκες περιμένουν, φωνάζουν, σηκώνουν τα χέρια τους, κάνουν υπομονή.
Μία από τις τελευταίες εικαστικές παρεμβάσεις που έγιναν στο μετρό της Αθήνας είναι η δημιουργία της Λήδας Παπακωνσταντίνου στο Μοναστηράκι. «Ο κόσμος στα χέρια μου» κοσμεί τον ταβάνι του σταθμού. Η δημιουργία της εικαστικού αποτελείται από 324 κομμάτια πλεξιγκλάς που καταλαμβάνουν χώρο 134 τετραγωνικών μέτρων στην οροφή του επιπέδου έκδοσης εισιτηρίων.
Κεντρική και εσωτερική φωτογραφία: Reader.gr / Γιάννης Καρύτσας
Αυτή τη στιγμή το μετρό της Αθήνας αποτελείται από τρεις γραμμές και συνολικά 61 σταθμούς. Οι πιο σύγχρονες Γραμμές 2 και 3 λειτουργούν από το 2000 και είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου υπόγειες.
(Σημ.”Π”: Το άρθρο είναι γραμμένο τον Ιανουάριο του 2020, γιαυτό και δεν γίνεται αναφορά στους τρεις νέους σταθμούς οι οποίοι εγκανιάστηκαν στις 6 Ιουλίου και σε αυτούς περιλαμβάνεται και ο δικός μας στην πλατεία Παναγίας Ελέουσας, όπως επίσης του Κορυδαλλού και της Νίκαιας. Η προηγούμενη αναφορά στο σταθμό Αγία Βαρβάρα και στο πήλινο αγωγό, έγινε από εμάς.
Επέκταση προς Πειραιά από Αγία Μαρίνα
Ο σταθμός “Αγία Μαρίνα” ο οποίος λειτουργεί από τον Δεκέμβριο του 2013, βρίσκεται επί της Ιεράς Οδού, στο ύψος του Δημαρχείου Αιγάλεω και πολύ κοντά στο σημείο όπου συναντώνται τρεις Δήμοι: της Αγίας Βαρβάρας, του Αιγάλεω και του Χαϊδαρίου, ήταν ο τερματικός σταθμός της Γραμμής 3 προς τα δυτικά μέχρι 7 Ιουλίου 2020.
Στις 7 Ιουλίου 2020, η γραμμή 3 επεκτάθηκε κατά 3,4 χλμ από την Αγία Μαρίνα με τρεις νέους σταθμούς: Αγία Βαρβάρα, Κορυδαλλός και Νίκαια).
Την πρώτη ημέρα λειτουργίας του μετρό, το 2013, η γραμμή 2 περιελάμβανε 12 σταθμούς από Σεπόλια έως Δάφνη και η γραμμή 3 επτά σταθμούς από το Σύνταγμα έως την Εθνική Άμυνα.
Το διάστημα 2000 – 2013, προστέθηκαν 22 νέοι σταθμοί. Εξ αυτών, κάποιοι κρίνονται ως κομβικοί υπό την έννοια ότι έβαλαν στον αστικό χάρτη, περιοχές, που ως τότε ήταν «περιθωριοποιημένες» και εξυπηρετούνταν μόνο από λεωφορειακές γραμμές.
Άγιος Αντώνιος
Ο σταθμός του Αγίου Αντωνίου άνοιξε το 2004 και αναβάθμισε μία έως τότε υποβαθμισμένη περιοχή των δυτικών προαστίων. Μέχρι και το 2013 ο σταθμός του Αγίου Αντωνίου αποτελούσε το τέρμα της κόκκινης γραμμής του μετρό.
Δουκίσσης Πλακεντίας – Αεροδρόμιο
Οι δύο σταθμοί άνοιξαν για το κοινό το 2004 και εξυπηρέτησαν περιοχές των βορείων προαστίων, όπως τα Βριλήσσια, τα Μελίσσια, ο Γέρακας και το Χαλάνδρι που έως τότε είχες δύσκολες συγκοινωνίες, και πάλι μόνο με λεωφορειακές γραμμές. Να σημειωθεί ότι οι σταθμοί Αγία Παρασκευή και Χολαργός που ανακούφισαν και εκείνες μέρος του ίδιου πληθυσμού κατασκευάστηκαν αρκετά χρόνια αργότερα, το 2010. Ο σταθμός της Δουκίσσης Πλακεντίας είναι ένας από αυτούς με την υψηλότερη επιβατική κίνηση.
Ο σταθμός «Αεροδρόμιο» είναι τερματικός σταθμός του Προαστιακού και του Μετρό στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος». «Λύνει τα χέρια» χιλιάδων τουριστών που επισκέπτονται την Αθήνα για λίγες ημέρες και το καλοκαίρι συνήθως πετούν έπειτα για τα νησιά.
Νομισματοκοπείο
Ο σταθμός Νομισματοκοπείο άνοιξε για το κοινό το 2009. Ήταν ο πρώτος Σταθμός Μετρό επί της Λεωφόρου Μεσογείων που συναντούν οι προερχόμενοι από την Αγία Παρασκευή, τα Μεσόγεια και τα Ανατολικά παράλια της Αττικής, και κατασκευάστηκε Σταθμός Μετεπιβίβασης από και προς λεωφορειακές γραμμές.
Ελληνικό
Το «Ελληνικό» αποτελεί και τερματικό σταθμό της γραμμής 2. Εξυπηρετεί εκτός από τη περιοχή του Ελληνικού και όλα τα Νότια Προάστια προς τα ανατολικά όπως τη Γλυφάδα, Βουλιαγμένη και Βάρη που είναι προσβάσιμα μέσω μετεπιβίβασης σε αστικά λεωφορεία. Το καλοκαίρι ο σταθμός είναι από τους πιο πολυσύχναστους του δικτύου, καθώς εξυπηρετεί αυτούς που κατευθύνονται προς τις ακτές και τα θέρετρα της ανατολικής παραλιακής.
Κεντρική φωτογραφία: Reader.gr / Γιάννης Καρύτσας
Τα εγκαίνια του μεγαλόπνοου έργου που άλλαξε τη ζωή της Αθήνας εγκαινιάστηκε με κάθε επισημότητα το μεσημέρι της Παρασκευής 28 Ιανουαρίου 2000.
Το Μετρό εγκαινιάστηκε από τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου. Στα εγκαίνια παρευρέθηκε και ο υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Λαλιώτης.
Στην τελετή των εγκαινίων χοροστάτησε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος, ενώ παρέστησαν ο πρόεδρος της Βουλής Απόστολος Κακλαμάνης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κώστας Καραμανλής, ο δήμαρχος Αθηναίων Δημήτρης Αβραμόπουλος, πολιτικοί αρχηγοί, τα περισσότερα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, βουλευτές και άλλοι επίσημοι.
Το παρών έδωσαν και οι πρόεδροι μεγάλων ΠΑΕ, όπως ο Γιώργος Βαρδινογιάννης της ΠΑΕ Παναθηναϊκός και ο Σωκράτης Κόκκαλης της ΠΑΕ Ολυμπιακός, οι οποίοι έκλεψαν την παράσταση με τις μεταξύ τους διαχύσεις.
Με πληροφορίες από: wikipedia, www.artingreece.gr, ametro.gr, εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»
πηγή: Reader – Γιώτα Ρουγκάλα
