ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ «AΡΗΞΙΣ» (30/06/2020)
Έρευνα των αναγκών της κοινότητας την περίοδο της πανδημίας του Covid-19
Το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας “Άρηξις” πραγματοποίησε περιγραφική ποσοτική έρευνα, με σκοπό τη διερεύνηση της συναισθηματικής κατάστασης των μελών της τοπικής κοινότητας, προκειμένου να σχεδιάσει παρεμβάσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Η έρευνα υλοποιήθηκε το χρονικό διάστημα από 22 Μαΐου έως 21 Ιουνίου 2020, δηλαδή σε μια περίοδο που επιλέχθηκε λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούσαν, στο πλαίσιο της πανδημίας του Covid-19.
Περιγραφή της Έρευνας
Το ερευνητικό εργαλείο που δημιουργήθηκε από την επιστημονική ομάδα για τη διεξαγωγή της έρευνας ήταν ένα ανώνυμο ερωτηματολόγιο (google forms), το οποίο αναρτήθηκε online και διανεμήθηκε στα μέλη της κοινότητας, που έχουν παραχωρήσει την ηλεκτρονική τους διεύθυνση για ενημέρωση ως προς τις δράσεις που πραγματοποιεί το Κέντρο Πρόληψης (προαιρετική συμμετοχή).
Το ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από τρία μέρη: Το πρώτο μέρος αφορούσε στη συμπλήρωση των δημογραφικών στοιχείων των συμμετεχόντων, το δεύτερο μέρος στη συναισθηματική κατάσταση κατά τον προηγούμενο μήνα και το τρίτο μέρος περιελάμβανε ερωτήσεις σχετικές με το είδος της συνεργασίας που είχαν και επιθυμούν να έχουν οι συμμετέχοντες στο μέλλον με το Κέντρο Πρόληψης.
Ως προς το χρόνο διεξαγωγής της, η έρευνα είχε διάρκεια τέσσερις εβδομάδες, από τις 22 Μαΐου έως και τις 21 Ιουνίου 2020. Χρειάζεται να παρατηρήσουμε ότι οι ερωτήσεις που σχετίζονταν με το δεύτερο μέρος της έρευνας αναφέρονταν στον προηγούμενο μήνα, επομένως οι απαντήσεις αντιστοιχούσαν σε δύο χρονικές περιόδους: α) την περίοδο των περιοριστικών μέτρων κυκλοφορίας (έως 3/5/20) και β) την περίοδο μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων κυκλοφορίας (από 4/5/20 και μετά).
Α. Δημογραφικά Στοιχεία
Το δείγμα της έρευνας ήταν 97 άτομα, εκ των οποίων το 78% ήταν γυναίκες και το 22% άνδρες. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι δεν απάντησαν όλοι οι συμμετέχοντες σε όλες τις ερωτήσεις και για το λόγο αυτό ο αριθμός Ν διαφέρει. Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν ενήλικοι, σε ποσοστό 67,7% έγγαμοι, 16,7% άγαμοι και 15,6% διαζευγμένοι, σε διάσταση ή σε χηρεία. Όσοι απάντησαν, ανέφεραν ότι είχαν 1 παιδί (34,4%), δύο παιδιά (41,7%), τρία παιδιά (4,2%), ενώ δεν είχαν παιδιά σε ποσοστό 19,8%.
Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα ήταν εκπαιδευτικοί (65,6%) και το 77,1% είχαν ανώτερο μορφωτικό επίπεδο (ΑΕΙ/ΤΕΙ, μεταπτυχιακές σπουδές, διδακτορικό δίπλωμα). Επιπλέον, το 73,9% ήταν δημότες Αγίας Βαρβάρας, Αιγάλεω ή Χαϊδαρίου, το 10,4% ήταν δημότες περιοχών που δεν έχουν στην εμβέλειά τους κάποιο Κέντρο Πρόληψης και το 15,7% ήταν δημότες όμορων δήμων. Να υπογραμμίσουμε, στο σημείο αυτό, ότι το δείγμα ήταν τυχαίο και μη αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού της τοπικής κοινότητας ενώ θα θέλαμε να αναφέρουμε διευκρινιστικά ότι ένα μέρος των εξυπηρετούμενων από το Κέντρο Πρόληψης “Άρηξις” εργάζονται στις περιοχές τις οποίες καλύπτει, ενώ διαμένουν σε άλλους δήμους (κυρίως εκπαιδευτικοί).
Β. Η Κατάσταση της Ψυχικής / Συναισθηματικής Υγείας
Η αξιολόγηση που έκαναν οι συμμετέχοντες για την κατάσταση της ψυχικής / συναισθηματικής τους υγείας (Ν=97), ήταν η εξής: σε ποσοστό 53% ήταν καλή/πολύ καλή, στη συνέχεια σε ποσοστό 39% ήταν μέτρια και τέλος, σε ποσοστό 8% ήταν κακή/πολύ κακή (Γράφημα 1). Αναφορικά με τα κυρίαρχα συναισθήματα τον προηγούμενο μήνα και τη συχνότητά τους, οι απαντήσεις που δόθηκαν ήταν οι ακόλουθες:
- Άγχος: Το 48% του δείγματος (Ν=92) απάντησε ότι αισθάνθηκε άγχος συχνά ή πολύ συχνά τον προηγούμενο μήνα, το 33% μερικές φορές και το 19% ποτέ ή σπάνια (Γράφημα 2).
- Φόβος: Το 46% του δείγματος (Ν=81) απάντησε ότι αισθάνθηκε φόβο ποτέ ή σπάνια τον προηγούμενο μήνα, το 23% μερικές φορές και το 31% συχνά ή πολύ συχνά (Γράφημα 3).
- Ηρεμία: Το 50% του δείγματος (Ν=84) απάντησε ότι αισθάνθηκε ηρεμία συχνά/πολύ συχνά, το 39% μερικές φορές και το 11% ποτέ/σπάνια τον προηγούμενο μήνα (Γράφημα 4).
- Ασφάλεια: Το 52% του δείγματος (Ν=75) απάντησε ότι αισθάνθηκε ασφάλεια συχνά ή πολύ συχνά, το 31% μερικές φορές και το 17% ποτέ ή σπάνια, τον προηγούμενο μήνα (Γράφημα 5).
- Αισιοδοξία: Το 49% του δείγματος (Ν=80) απάντησε ότι αισθάνθηκε αισιοδοξία συχνά ή πολύ συχνά, το 39% μερικές φορές και το 12% ποτέ ή σπάνια, τον προηγούμενο μήνα (Γράφημα 6).
- Θυμός: Το 43% του δείγματος (Ν=79) απάντησε ότι αισθάνθηκε θυμό μερικές φορές τον προηγούμενο μήνα, το 32% ποτέ ή σπάνια και το 25% συχνά ή πολύ συχνά.
- Αδικία: Το 47% του δείγματος (Ν=78) απάντησε ότι αισθάνθηκε αδικία ποτέ ή σπάνια, κατά τον προηγούμενο μήνα, το 27% μερικές φορές και το 26% συχνά ή πολύ συχνά.
- Μελαγχολία: Το 50% του δείγματος (Ν=78) απάντησε ότι αισθάνθηκε μελαγχολία ποτέ ή σπάνια, κατά τον προηγούμενο μήνα, το 29% μερικές φορές και το 21% συχνά ή πολύ συχνά.
Επιπλέον, τα συναισθήματα που αναφέρθηκαν από τους συμμετέχοντες στην επιλογή συναισθήματος “κάτι άλλο”, ήταν τα εξής: ανασφάλεια, αγωνία, κούραση, πίεση από υποχρεώσεις προς τρίτους, αίσθηση ματαιότητας, νοσταλγία για τις μέρες εγκλεισμού λόγω του κοινού χρόνου με την οικογένεια, αμφιβολία για το τι πραγματικά γινόταν με το θέμα του κορωνοϊού, μούδιασμα, χαρά, τρόμος, πείσμα και διάθεση για αλλαγή, απογοήτευση, απάθεια, αβεβαιότητα, πένθος για θάνατο συγγενικού προσώπου, θλίψη για σοβαρό πρόβλημα υγείας φιλικού προσώπου.
Πηγές Στήριξης
Η βασική πηγή στήριξης για το δείγμα (Ν=91) ήταν η Οικογένεια, καθώς απάντησαν, σε ποσοστό 72%, ότι τους υποστήριζε συχνά/πολύ συχνά, κατά τον προηγούμενο μήνα, το 19% μερικές φορές και το 9% ποτέ ή σπάνια. Επιπλέον, οι Φίλοι υπήρξαν υποστηρικτικοί συχνά/πολύ συχνά για το 62% του δείγματος (Ν=84), μερικές φορές για το 31% και ποτέ/σπάνια για το 7%. Οι Συνάδελφοι αποτέλεσαν πηγή στήριξης μερικές φορές για το 43% του δείγματος (Ν=70), ποτέ/σπάνια για το 30% και συχνά/πολύ συχνά για το 27%, ενώ επαγγελματία ψυχικής υγείας αναζήτησε ως πηγή στήριξης το 82% σπάνια/ποτέ, μερικές φορές το 11% και συχνά/πολύ συχνά το 7% του δείγματος (Ν=55) τον τελευταίο μήνα. Τέλος, άλλες πηγές στήριξης (ελεύθερη απάντηση) ήταν η ανάγνωση άρθρων στο διαδίκτυο, ο εαυτός (αυτο-υποστήριξη, συναισθηματική αυτορρύθμιση), η πνευματικότητα και η μουσική.
Θέματα που απασχολούν τον τελευταίο μήνα
Η προφύλαξη της προσωπικής υγείας των συμμετεχόντων (Ν=82) τους απασχόλησε συχνά/πολύ συχνά σε ποσοστό 66%, ποτέ/σπάνια σε ποσοστό 18% και μερικές φορές σε ποσοστό 16%, τον τελευταίο μήνα. Από την άλλη μεριά, η προφύλαξη της υγείας της οικογένειας του δείγματος (Ν=89) τους απασχόλησε συχνά/πολύ συχνά σε ποσοστό 80%, ποτέ/σπάνια σε ποσοστό 11% και μερικές φορές σε ποσοστό 9%, τον τελευταίο μήνα. Η πιθανή απώλεια της εργασίας ήταν ένα θέμα που απασχόλησε σπάνια / ποτέ σε ποσοστό 67%, συχνά / πολύ συχνά σε ποσοστό 18% και μερικές φορές σε ποσοστό 15%, τον τελευταίο μήνα (Ν=67). Στην ίδια ερώτηση, τα αντίστοιχα ποσοστά για την απομόνωση από τον περίγυρο ήταν 45% για τη συχνότητα “ποτέ/σπάνια”, 28% (συχνά/πολύ συχνά) και 27% (μερικές φορές) για τους συμμετέχοντες (Ν=71). Η διαχείριση της καθημερινότητας υπήρξε ένα θέμα που απασχόλησε τους ερωτηθέντες (Ν=79) συχνά/πολύ συχνά σε ποσοστό 53%, ποτέ/σπάνια (27%) και μερικές φορές (20%). Η διαχείριση του χρόνου απασχόλησε το δείγμα (Ν=77) συχνά/πολύ συχνά (51%), ποτέ/σπάνια (27%) και μερικές φορές (22%). Στην επιλογή “Κάτι άλλο” (ελεύθερη απάντηση), αναφέρθηκαν τα εξής: η αγωνία για το αύριο, η υπερβολή / η καλλιέργεια του φόβου για τον έλεγχο του πλήθους, η προσωπική ζωή, η διαχείριση του άγχους κατά την επιστροφή στην καθημερινότητα μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων και η αδυναμία ενασχόλησης με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου που λειτουργούσε ψυχοθεραπευτικά.
Γ. Συνεργασία των Συμμετεχόντων με το Κέντρο Πρόληψης
Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στην ερώτηση για τον τρόπο συνεργασίας των μελών της κοινότητας με το Κέντρο Πρόληψης έως τη στιγμή της έρευνας, εμφανίζονται στο Διάγραμμα 1. Οι ελεύθερες απαντήσεις που διευκρίνιζαν την επιλογή “Κάτι άλλο” συμπεριλάμβαναν δράσεις του επιστημονικού προσωπικού του Κέντρου Πρόληψης στο χώρο του σχολείου. Οι ελεύθερες απαντήσεις που διευκρίνιζαν την επιλογή “Κάτι άλλο” συμπεριλάμβαναν δράσεις του επιστημονικού προσωπικού του Κέντρου Πρόληψης στο χώρο του σχολείου.
Διάγραμμα 1. Τρόποι Πρότερης Συνεργασίας των Συμμετεχόντων με το Κέντρο Πρόληψης (Ν=86). Δόθηκε η δυνατότητα για επιλογη πάνω από μίας απάντησης.
Είδος Συνεργασίας που Επιθυμούν να έχουν
Στην επιλογή “Κάτι άλλο” (ελεύθερη απάντηση), αναφέρθηκαν τα εξής: η ομαδική συμβουλευτική σε επίπεδο σχολείου με συμμετοχή εκπαιδευτικών και γονέων μέσω διαδικτύου, οι επισκέψεις τμημάτων μαθητών στο χώρο του Κέντρου Πρόληψης ή επισκέψεων του επιστημονικού προσωπικού του «Άρηξις» στο σχολείο για βιωματικές δραστηριότητες σε θέματα που αφορούν στην έκφραση συναισθημάτων και στο σχολικό εκφοβισμό. Τα μέλη της κοινότητας (Ν=73) δήλωσαν “συμφωνώ απολύτως/συμφωνώ” ως προς τη συμμετοχή τους σε ατομική υποστήριξη συμβουλευτικής με φυσική παρουσία σε ποσοστό 78%, σε βιωματικό εργαστήριο με έως 8 συμμετέχοντες (Ν=79) σε ποσοστό 84% και σε εποπτική συνάντηση με φυσική παρουσία έως 8 συμμετέχοντες σε ποσοστό 58% (Ν=53). Η προτίμηση των συμμετεχόντων για παρεμβάσεις με φυσική παρουσία θεωρούμε ότι υποδηλώνει την αξία την οποία προσδίδουν στην έννοια του σχετίζεσθαι και στη βιωματική/εμπειρική μάθηση.
Παράλληλα, οι συμμετέχοντες εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους και για διαδικτυακές δράσεις, οι οποίες αποτελούν έναν ευέλικτο τρόπο παρεμβάσεων σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες. Παρέμειναν όμως επιφυλακτικοί ως προς τη συμμετοχή τους για το λόγο της νεωτερικότητας και της μη εξοικείωσής τους με τις νέες τεχνολογίες. Για την ατομική υποστήριξη συμβουλευτικής μέσω διαδικτύου το 47% (Ν=47) δήλωσαν ουδετερότητα, ενώ “συμφωνώ απολύτως/συμφωνώ” σημείωσε το 38%, “συμφωνώ απολύτως/συμφωνώ” για τη συμμετοχή σε βιωματικό εργαστήριο μέσω διαδικτύου απάντησε το 55%, ενώ το 24% να αναφέρει “διαφωνώ απολύτως/διαφωνώ” (Ν=58). Για τη συμμετοχή σε εποπτική συνάντηση μέσω διαδικτύου το 56% (Ν=48) δήλωσε “συμφωνώ απολύτως/συμφωνώ” και το 33% επέλεξε την ουδετερότητα. Σχετικά με την ερώτηση για τη συμμετοχή των μελών της κοινότητας σε τηλεφωνική ατομική υποστήριξη συμβουλευτικής το 45% απάντησε “ουδέτερος/η” και το 32% του δείγματος δήλωσε “συμφωνώ απολύτως/συμφωνώ” (Ν=53). Στην ερώτηση για την τηλεφωνική εποπτική συνάντηση για εκπαιδευτικούς το 49% επέλεξε ουδετερότητα, ενώ το 27% απάντησε “διαφωνώ απολύτως/διαφωνώ” (Ν=45).
Δυσκολίες που συναντήσαμε
Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας προέκυψαν κάποιες δυσκολίες. Πιο συγκεκριμένα, υπήρξαν διαφοροποιήσεις, τόσο ως προς το χρόνο που έλαβαν το ερωτηματολόγιο οι συμμετέχοντες, όσο και ως προς το χρόνο που το συμπλήρωσαν και το απέστειλαν. Το παραπάνω γεγονός ενδεχομένως διαφοροποιεί τις απαντήσεις όσων συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων και όσων έκαναν υποβολή των απαντήσεων μετά την άρση των μέτρων αυτών. Επίσης, τα μέλη της κοινότητας φάνηκε να μην είναι εξοικειωμένα με τη συμπλήρωση και την αποστολή ερωτηματολογίων ηλεκτρονικού τύπου. Το γεγονός αυτό είναι πιθανόν να σχετίζεται με τη δυσκολία του πληθυσμού στη χρήση ηλεκτρονικών μέσων αλλά και με την απουσία του απαραίτητου τεχνολογικού εξοπλισμού. Η παραπάνω δυσκολία αποτυπώθηκε: α) κατά την επικοινωνία ορισμένων μελών της κοινότητας με το Κέντρο Πρόληψης, προκειμένου να δοθούν διευκρινίσεις ως προς τη συμπλήρωσή του και να αναζητηθούν εναλλακτικοί τρόποι συμπλήρωσης, β) με τον περιορισμένο αριθμό των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων που προσμετρήθηκαν στην έρευνα, συγκριτικά με τον αριθμό όσων απεστάλησαν στην ηλεκτρονική διεύθυνση των μελών της κοινότητας και γ) με τον τρόπο διατύπωσης ορισμένων ερωτήσεων, οι οποίες ίσως χρειάζονταν να είναι περισσότερο επεξηγηματικές, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες όσων δεν ήταν εξοικειωμένοι με τη διαδικασία μιας διαδικτυακής έρευνας.
Συμπερασματικά
Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν την ανάγκη των μελών της τοπικής κοινότητας για τη συνέχιση των παρεμβάσεων, οι οποίες στοχεύουν κυρίως στην ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων, ενδυνάμωσης της ψυχικής τους υγείας και υποστήριξης στους ρόλους που επιτελούν στη ζωή τους (γονείς, εκπαιδευτικοί, κτλ.). Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε το γεγονός ότι το επιστημονικό προσωπικό του Κέντρου Πρόληψης παρέμεινε κοντά στα μέλη της κοινότητάς του καθόλη τη διάρκεια της πανδημίας, επιδεικνύοντας ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες. Επίσης, από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι ο πληθυσμός της κοινότητας αντιμετώπισε σε έναν καλό βαθμό την κρίση που προκάλεσε η πανδημία, γεγονός το οποίο καταδεικνύει ότι, σε γενικές γραμμές, διαθέτει σε ικανοποιητικό βαθμό τις δεξιότητες που χρειάζονται για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης, όπως φαίνεται από τις απαντήσεις σχετικά με την ψυχική/συναισθηματική τους κατάσταση. Το παραπάνω γεγονός ενδέχεται να φανερώνει τη συμβολή των παρεμβάσεων του Κέντρου Πρόληψης στην ενδυνάμωση των μελών της.
Με γνώμονα τα αποτελέσματα της έρευνας η Επιστημονική Ομάδα καλείται να σχεδιάσει τις επόμενες παρεμβάσεις, ανταποκρινόμενη στις νέες απαιτήσεις και στα νέα δεδομένα, παραμένοντας πιστή στις βασικές αρχές της πρόληψης για την κινητοποίηση των μελών της κοινότητας, ώστε να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στην προάσπιση της προσωπικής τους υγείας συνολικά αλλά και της υγείας των άλλων.
* Ευχαριστούμε το Κέντρο Πρόληψης Κηφισιάς “Προνόη” για τη συνεισφορά του.
Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας “Άρηξις”
Δήμων Αγίας Βαρβάρας, Αιγάλεω, Χαϊδαρίου
Σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ και την Περιφέρεια Αττικής
Σμύρνης 28 (2ος όρ.), Αιγάλεω, τηλ.210 5313243
e-mail: kp.arixis@yahoo.gr, facebook: kp.arixis
Ιστολόγιο: http://kentroprolipsisarixis.blogspot.com
