Η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο για να τιμηθούν οι μεγάλοι εργατικοί αγώνες του 19ου αιώνα. Έχει ταυτιστεί με τους αγώνες για τα εργασιακά δικαιώματα με αφορμή τη γενική απεργία του Σικάγο το 1886 που αιματοκυλίστηκε. Καθιερώθηκε ως ημέρα γενικής απεργίας τρία χρόνια αργότερα, το 1889 και έκτοτε επικαιροποιείται με νέα αιτήματα και νέες διεκδικήσεις.
Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19ο αιώνα. Η πρώτη απεργία επί Οθωμανικής διοίκησης έγινε το 1888 στη Δράμα. Οι καπνεργάτες είχαν ως κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες απασχολούνταν 12-13 ώρες ημερησίως.
Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στο νεοελληνικό κράτος, από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη, ενός εκ των πρωτοπόρων του συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα.
Το 1893 έγινε ο πρώτος μαζικός εορτασμός στην Ελλάδα, όταν περίπου 2.000 άτομα συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο ζητώντας ανάμεσα σε άλλα οκτάωρο, να καθιερωθεί η Κυριακή ως αργία και να υπάρχει υγειονομική περίθαλψη και σύνταξη στα θύματα εργατικών ατυχημάτων με έξοδα της Πολιτείας. Ο Καλλέργης όταν πήγε στη Βουλή για να δώσει το ψήφισμα, συνελήφθη.
Για αρκετά χρόνια δεν ξαναγιορτάσθηκε η Εργατική Πρωτομαγιά. Παρά την απαγόρευση, αρκετοί συγκεντρώθηκαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη το 1911 για να τιμήσουν τους εργάτες του Σικάγο και να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες δουλειάς. Η αστυνομία έκανε πολλές συλλήψεις και στις δύο πόλεις.
Λόγω των πολέμων που ακολούθησαν (Βαλκανικοί, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) η Πρωτομαγιά ξαναγιορτάστηκε το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ σε 12 πόλεις της Ελλάδας. Έπειτα από χρόνια κυριαρχίας του εθνικισμού και παύσης των διεκδικητικών και ταξικών αγώνων, λόγω του πολέμου, η 1η Μάη επιστρέφει, όταν ορίστηκε ως διεθνής μέρα της εργατιάς, και ο εορτασμός θα σημειώσει πρωτοφανή επιτυχία παρά τις απαγορεύσεις και την παρουσία στρατού έξω από το εργοστάσιο Ηλεκτρισμού, τα σωματεία και τα γραφεία του ΣΕΚΕ.
Η πρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα ήταν αυτή του 1924. Η συγκέντρωση διοργανώθηκε από το Εργατικό Κέντρο Αθήνας στην πλατεία Κοτζιά και πραγματοποιήθηκε παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης Παπαναστασίου. Ακολούθησαν επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, με συνέπεια να χάσει τη ζωή του ο εργάτης Σωτήρης Παρασκευαΐδης και δεκάδες άλλοι να τραυματιστούν.
Με αίμα βάφτηκε επίσης η Πρωτομαγιά του 1934 στην Καλαμάτα: Οκτώ διαδηλωτές νεκροί σε κινητοποιήσεις μυλεργατών και λιμενεργατών.
Σημαντικός ήταν ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη το 1936. Είχε προηγηθεί η οικονομική κρίση από την πτώχευση της Ελλάδας το 1932 και η Μικρασιατική καταστροφή και τα μεροκάματα είχαν μειωθεί πολύ. Τα τρόφιμα είχαν ακριβύνει πολύ ενώ πολλοί αναγκάζονταν να εργάζονται δωρεάν για τα ένσημά τους. Ήταν 1η Μαΐου του 1936 όταν οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης αποφασίζουν να κατέβουν σε απεργία για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Μέσα σε λίγες μέρες το απεργιακό κύμα είχε εξαπλωθεί σε Ξάνθη, Αγρίνιο, Κομοτηνή, Σέρρες και Ελευσίνα και η απεργία είναι πλέον πανεργατική. Συμμετείχαν και πολλές γυναίκες που δούλευαν στα υφαντουργεία.
H απεργία συνεχίζεται και στις 9 του Μάη, στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, από τις σφαίρες των αστυνομικών πέφτει νεκρός ο οδηγός Τάσος Τούσης. Οι διαδηλωτές εξοργισμένοι τον τοποθετούν πάνω σε μια πόρτα και τον περιφέρουν στους δρόμους της πόλης σε μια ιδιότυπη «λιτανεία» καταγγελίας, διαμαρτυρίας και αντίστασης. Οι νεκροί θα φτάσουν τους 12 και οι τραυματίες τους 300. Στο σημείο της συμπλοκής, θα στηθεί αργότερα το Μνημείο του Καπνεργάτη. Η μάνα του νεκρού που πληροφορήθηκε τα γεγονότα, τρέχει, πέφτει πάνω στο νεκρό παιδί της και μοιρολογεί. Ο θρήνος της μητέρας πάνω από τη ενέπνευσε τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Στις κηδείες των νεκρών μαζεύτηκαν πάνω από 150.000 άνθρωποι για να τους τιμήσουν.
Στα χρόνια της ναζιστικής Κατοχής, οι εκδηλώσεις είχαν απαγορευθεί, ωστόσο, και το 1942 και το 1943 έγιναν απεργίες και συγκεντρώσεις, αν και περιορισμένης κλίμακας.
Η Πρωτομαγιά του 1944 έχει μείνει στην ιστορία ως «μαύρη ημέρα», καθώς οι κατοχικές δυνάμεις πήραν 200 κρατούμενους από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, τους οδήγησαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και τους πολυβολούσαν κατά ομάδες των 20 όλο το πρωϊνό.
Οι κομμουνιστές, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, εκτελέστηκαν σε αντίποινα, όπως και 100 περίπου άντρες που συλλήφθηκαν μεταξύ Μολάων και Σπάρτης, επειδή ένας Γερμανός στρατηγός, τρεις αξιωματικοί και αρκετοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους σε ενέδρα ανταρτών στους Μολάους.
Όταν ανακοινώθηκε η εκτέλεση, οι οργανώσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ δεν έμειναν άπραγες. Κυκλοφόρησαν αμέσως χιλιάδες τρικ και καλούσαν το λαό να σώσουν τους αγωνιστές ομήρους. Σε πολλά εργοστάσια και επιχειρήσεις, οι εργάτες σταμάτησαν τη δουλειά. Στα υπουργεία και τις τράπεζες έγιναν συγκεντρώσεις και με ψηφίσματα προς τον πρωθυπουργό και το δήμαρχο απαιτούσαν άμεση επέμβασή τους για τη ματαίωση της σφαγής. Οι φοιτητές και οι σπουδαστές χύθηκαν στους δρόμους με συνθήματα ενάντια στην τρομοκρατία. Στις λαϊκές συνοικίες έγιναν συγκεντρώσεις. Επιτροπές παρουσιάζονταν στις αρχές αδιάκοπα όλη τη μέρα. Οι 200 έφυγαν άδικα, αλλά ηρωϊκά. Η Ελλάδα έπρεπε να απαλλαχτεί από τους κατακτητές. Κάτω ο φασισμός.
Η πρώτη Πρωτομαγιά μετά την Κατοχή γιορτάστηκε στις 10 Μαΐου με δεκάδες χιλιάδες να συγκεντρώνονται στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Τις επόμενες δεκαετίες δεν επιτρέπονταν πάντα οι επετειακές εκδηλώσεις με αποκορύφωμα την επταετία της Δικτατορίας που απαγόρευσε κάθε συγκέντρωση.
Η πρώτη μεγάλη συγκέντρωση με μαζική συμμετοχή των εργαζόμενων μετά την πτώση της Χούντας έγινε το 1975.
Μετά από τόσους αγώνες και θυσίες μόλις το 1984 καθιερώθηκε το πενθήμερο και η εργασία των 40 ωρών για όλους τους εργαζόμενους στην Ελλάδα.
Σήμερα, 138 χρόνια από το Σικάγο και 105 χρόνια από την καθιέρωση του 8ώρου το 1919, στον κόσμο οι περισσότερες εργατικές διεκδικήσεις δεν έχουν δικαιωθεί και στη χώρα μας τα εργατικά δικαιώματα έχουν καταπατηθεί, είτε επίσημα, είτε με το κράτος να κάνει τα στραβά μάτια.
Η Εργατική Πρωτομαγιά παραμένει επίκαιρη ως εορτή τιμής για τους αγωνιστές του παρελθόντος, αλλά και σαν αφετηρία νέων αγώνων.
Πρωτομαγιά, ημέρα επίσης των λουλουδιών και της Άνοιξης, που όμως το κόκκινο γαρύφαλλο θα κατέχει πάντα την πιο τιμητική θέση.
