Τρια χρόνια πριν, ο πρώην Πρωθυπουργός της Αγγλίας, εξήγγειλε το δημοψήφισμα. Τότε πολλοί μπορεί να γέλασαν, άλλοι σάστισαν και ακόμα λιγότεροι περίμεναν ότι τρια χρόνια μετά η Αγγλία θα αποχωρούσε από την Ε.Ε.
Ήταν ένας πολιτικός ελιγμός του Κάμερον προκειμένου να τιθασεύσει τους (πολλούς) ευρωσκεπτικιστές των Συντηρητικών. Πίστευε πως με τον τρόπο αυτό θα κέρδιζε πολύτιμο πολιτικό χρόνο και με την επικράτηση της ‘’παραμονής’’ θα ξεμπέρδευε ταυτόχρονα και με την εσωκομματική αντιπολίτευση.
Έξυπνη σκέψη, όμως ο Κάμερον λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο: Πριν τρια χρόνια δεν είχε ξεσπάσει ακόμα το προσφυγικό και ο ευρωσκεπτικισμός ναι μεν υπήρχε, όμως δεν είχε δείξει πλήρως τα δόντια του. Ο ακραίος λαϊκισμός και η εν πολλοίς δικαιολογημένη οργή κατά της Ευρώπης έκαναν τα πρώτα τους βήματα και η ξενοφοβία ερχόταν αργά αλλά σταθερά.
Ο Κάμερον, όπως και όλοι σχεδόν οι ηγέτες των Ευρωπαϊκών κρατών δεν είχαν υπολογίσει όλους τους παραπάνω παράγοντες και δεν ήταν σε θέση να διαισθανθούν πόσο πολύ θα επηρέαζαν τους ευρωπαίους πολίτες και πόσο θα καθόριζαν την ψήφο τους.
Έχουμε πει πολλές φορές ότι οι ευρωπαίοι πολίτες στην πλειονότητά τους νιώθουν ‘ξένη’ την Ε.Ε. Αισθάνονται πως οι ζωές και η ευημερία τους εξαρτώνται από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Πριν την κρίση, οι περισσότεροι έβλεπαν στο πρόσωπο της Ε.Ε ζωγραφισμένες ευκαιρίες και επιδοτήσεις. Θεωρούσαν ότι επρόκειτο για μια τεράστια αγελάδα η οποία θα είχε πάντα άπλετο γάλα και τα αρμέγματα δεν θα τελείωναν ποτέ. Ακόμα και αν αυτά ήταν δανεικά. Πέρασε όμως ο καιρός και όταν ήρθε η ώρα του λογαριασμού, η Ευρώπη φάνταζε με τέρας που μας τρώει τις ζωές. Οι πολίτες τη δαιμονοποίησαν και οι ευρωσκεπτικιστές βρήκαν μπροστά τους πεδίο δόξης λαμπρό για να προπαγανδίσουν τις θέσεις τους. Ο Ευρωσκεπτικισμός βεβαίως και δεν πρόκειται για καινούριο φαινόμενο. Η τάση υπήρχε ήδη από το 1990 και δεν μπορούσε να την αποκρύψει ούτε το Ευρωβαρόμετρο, το οποίο προσπαθεί ανέκαθεν να δημιουργήσει έναν ευρωπαϊκό λαό που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Οι Ευρωπαίοι είχαν συνειδητοποιήσει πολύ προτού ενσκήψει η κρίση πως η Ε.Ε δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει τις πολλές υποσχέσεις τις οποίες απλόχερα μοίραζε. Επίσης, οι πολίτες νιώθουν πως δεν έχουν κανένα λόγο στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Οι Ευρωεκλογές ποτέ δεν απέκτησαν το νόημα που έπρεπε να έχουν και σπάνια ένα κρίσιμο ευρωπαϊκό θέμα παίρνει ενωσιακές διαστάσεις. Η κρίση σαφώς και αύξησε την ευρωσκεπτικιστική τάση, η οποία όμως ήδη προϋπήρχε.
Το ερώτημα που εύκολα ανακύπτει και είναι το μείζον θέμα από εδώ και στο εξής, είναι πως θα αντιδράσει η Ευρώπη απέναντι στη βρετανική αποχώρηση και στην ευρωσκεπτικιστική έξαρση. Σκοπός είναι επιτέλους να αντιληφθούν οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι ότι η πολιτική πρέπει να επιστρέψει και να επικρατήσει των αγορών. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί οφείλουν να δώσουν πραγματικό λόγο στους πολίτες και να τους κάνουν συνδιαμορφωτές. Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι με ορατό τον κίνδυνο της οριστικής κατάρρευσης. Στο χέρι της ευρωπαϊκής ηγεσίας βρίσκεται η επιβίωσή της. Η σύμπνοια και η ευρωπαϊκή συνεργασία προς όφελος των λαών πρέπει να επικρατήσει της τιμωρητικής λογικής του Βερολίνου. Όταν συμβεί αυτό και οδηγηθούμε ξανά από την γερμανοποιημένη Ευρώπη στην Ενωμένη Ευρώπη, τότε υπάρχει κάποια ελπίδα. Αν όχι, η Αγγλία απλώς θα είναι η πρώτη χώρα και θα ακολουθήσουν σύντομα και άλλες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΙΟΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ
