Για την ουσιαστική κοινωνική ένταξη των Ρομά
της Χριστίνας Χρήστου εκπαιδεύτρια διαπολιτισμικής διαμεσολάβησης Ρομά, υποψήφια διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
Μουδιάζει κάποιος μπροστά στο θάνατο κι ούτε που ξέρει τι να πει. Πόσο μάλλον μπροστά σε έναν τόσο άδικο θάνατο, όπως αυτός του 16χρονου Ρομα, Κώστα Φραγκούλη, που δολοφονήθηκε με σφαίρα στο κεφάλι από αστυνομικά πυρά, το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου 2022, επειδή δεν πλήρωσε 20 ευρώ βενζίνη.
Όσο συνηθίζουμε όμως να μην μιλάμε, τόσο πιο πολύ συνηθίζει το μάτι στη φρίκη, τόσο πιο συχνά θα είναι τα φαινόμενα της αστυνομικής βίας, της βίας του ίδιου του συστήματος που γεννά και συντηρεί το ρατσισμό και τον κοινωνικό αυτοματισμό. Τόσο πιο πολύ θα συνηθίζουμε μπροστά στο θάνατο των Ρομά, των παιδιών που χάνουν τη ζωή τους από έκρηξη σε λεβητοστάσιο στα σχολεία, γιατί το κράτος δεν φροντίζει για τις κατάλληλες συνθήκες όταν διεξάγεται η εκπαιδευτική διαδικασία, των εργατών που σκοτώνονται σε εργατικά ατυχήματα λόγω της εντατικοποίησης της δουλειάς και των ανύπαρκτων μέτρων προστασίας, των γυναικών που δολοφονούνται από τους συντρόφους τους γιατί το ίδιο το σύστημα δεν τους παρέχει την απαραίτητη προστασία.
Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τους Ρομά λοιπόν, με την ευχή που έκανε και ο πρόεδρος της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, Βασίλης Πάντζος, κανένας άνθρωπος να μη βρεθεί, ποτέ ξανά, στη θέση του Κώστα. Και η οργή που ξεχειλίζει στην Κοινότητα των Ρομά και όχι μόνο, να γίνει ποτάμι που θα σαρώσει το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα του καπιταλισμού, που γεννά και συντηρεί το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία. Που ενεργοποιεί τον κοινωνικό αυτοματισμό για να αποπροσανατολίσει το λαό, να στρέψει τους εργαζόμενους που παλεύουν για το μεροκάματο, ενάντια σε κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες όπως οι Ρομά, για να ξεχάσουν την πραγματική αιτία των προβλημάτων τους, που είναι το σάπιο καπιταλιστικό σύστημα που γεννά και συντηρεί τα φαινόμενα αυτά.
Αυτή τη στιγμή υπάρχει αναβρασμός μέσα στην ίδια την Κοινότητα. Είναι θεμιτό και απόλυτα λογικό να διαμαρτύρονται και να ζητούν δικαιοσύνη. Σκότωσαν άλλον έναν από αυτούς. Μόνο που ο Κώστας ο Φραγκούλης δεν είναι απλώς «άλλος ένας από αυτούς», είναι «άλλος ένας από εμάς». Οι Ρομά είναι Έλληνες πολίτες και ως τέτοιοι πρέπει να αντιμετωπίζονται.
Φτάσαμε στο σημείο οι εκπαιδευμένοι στη διαχείριση περιστατικών παραβατικότητας από Ρομά, με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αστυνομικοί, να σηκώνουν το όπλο και να πυροβολούν στο ψαχνό, όποιον υποπτεύονται ή γνωρίζουν ότι είναι τσιγγάνος. Γιατί η ζωή ενός τσιγγάνου κοστολογείται με 20 ευρώ. Όπως και η ζωή ενός εργάτη κοστολογείται με ένα μεροκάματο. Όπως και η ζωή ενός παιδιού αξίζει όσο το κόστος συντήρησης της θέρμανσης στα σχολεία. Ούτε ο Κώστας Φραγκούλης γύρισε πίσω στο παιδί του εκείνο το βράδυ, ούτε οι εργαζόμενοι που σκοτώθηκαν σε εργατικά ατυχήματα λόγω ελλιπών μέτρων προστασίας. Είναι όλοι θύματα στο βωμό ενός σάπιου συστήματος, στο οποίο η ανθρώπινη ζωή κοστολογείται με βάση το κέρδος. Στο ίδιο σύστημα που η ύπαρξη περιθωριοποιημένων και κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων όπως οι Ρομά, οι πρόσφυγες και μετανάστες καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται, αφενός φανερώνει την έλλειψη κρατικής προτεραιότητας για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων τους και αφετέρου, αποκαλύπτει ότι το ίδιο το αστικό κράτος αξιοποιεί τις ομάδες αυτές, για να κρύβει τις δικές του μεγάλες ευθύνες. Με λίγα λόγια, από παντού αναβλύζει η σαπίλα του συστήματος!
Δεν τον γνώριζα τον Κώστα τον Φραγκούλη, όπως δεν γνώριζα και το Νίκο το Σαμπάνη. Γνωρίζω όμως πολλούς άλλους τσιγγάνους, Έλληνες και μη. Δούλεψα για αυτούς και με αυτούς για μια δεκαετία και μπορώ να πω με σιγουριά ότι οι περισσότεροι δεν είναι εγκληματίες. Υπάρχει σαφώς παραβατικότητα μέσα στην Κοινότητα των Ρομά. Ποια είναι όμως η αιτία της; Είναι γιατί οι Ρομά αρέσκονται στο να κλέβουν, να πουλάνε ναρκωτικά κλπ; Είναι στοιχείο «της φύσης τους» και της «ιδιαίτερης» πολιτισμικής τους ταυτότητας; Φυσικά και όχι. Κανείς δεν θέλει να βρίσκεται στο περιθώριο. Η μήτρα που γεννά την εγκληματικότητα εντός της Κοινότητας των Ρομά, δεν είναι άλλη από τη φτώχεια και την αποστέρηση, από το θεσμικό ρατσισμό από το ίδιο το κράτος, από την έλλειψη πρόσβασης σε κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, στην υγεία, στην εκπαίδευση και την αξιοπρεπή εργασία. Αν δεν γνωρίζει κάποιος τι σημαίνει κοινωνική ένταξη, πώς να θέλει να ενταχθεί; Όταν η κοινωνία είναι εχθρική απέναντί του, γιατί να θέλει να γίνει μέρος της; Η στάση κάποιων Ρομά δεν είναι κάτι άλλο πέρα από άμυνα απέναντι στο ρατσισμό που δέχονται. Και το ρατσισμό που δέχονται τον επιστρέφουν. Τον στρέφουν ενάντια στην ίδια την κοινωνία χωρίς να γνωρίζουν ότι οι πράξεις τους μπορεί να έχουν ως συνέπεια ακόμη και τη δολοφονία, όπως στην περίπτωση του Κώστα Φραγκούλη και του Νίκου Σαμπάνη.
Υπάρχουν όμως και Ρομά που προσπαθούν να ξεφύγουν από το περιθώριο που τους έχει σπρώξει το ίδιο το σύστημα. Που σπουδάζουν, δουλεύουν, αποφασίζουν να δημιουργήσουνοικογένειασεμεγαλύτερη ηλικία,αφήνουν πίσω τον καταυλισμό ή και όχι, αλλά ακολουθούν ένα διαφορετικό πρότυπο ζωής από τον στερεοτυπικό που ακολουθούσαν οι προηγούμενες από αυτούς γενιές. Και πλέον αν τους δει κάποιος στο δρόμο, δεν τους ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες.
Μα και οι Ρομά δεν είναι Έλληνες πολίτες; Φυσικά και είναι και όπως είπα και προηγουμένως, ως τέτοιοι πρέπει να αντιμετωπίζονται.Θεωρώ ότι η συζήτηση που έχει ανοίξει σε επίπεδο Ε.Ε. και υιοθετείται πλέον και από επίσημα όργανα του ελληνικού κράτους αλλά και της ίδιας της Κοινότητας των Ρομά περί αντιτσιγγανισμού, είναι μία μεγάλη παγίδα που ανοίγει την πόρτα σε περαιτέρω στοχοποίηση της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, όπως συνέβη και παλαιότερα με τον αντισιμητισμό. Οι Ρομά στην Ελλάδα δεν είναι μειονότητα κι ούτε πρέπει να γίνουν. Πολιτογραφήθηκαν ως Έλληνες πολίτες ήδη από το 1978 και όπως και οι υπόλοιποι, υπηρετούν στο στρατό, πληρώνουν φόρους και έχουν υποχρεώσεις απέναντι στο κράτος. Η μόνη αναγνωρισμένη μειονότητα με βάση το ελληνικό Σύνταγμα, είναι η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και αυτή είναι θρησκευτική.
Δυστυχώς, για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σε σχέση με τη θέση τους στην ελληνική κοινωνία, έχουν και οι ίδιοι οι Ρομά ευθύνη. Πρώτα και κύρια για την απεμπόληση του αγώνα και των διεκδικήσεών τους και την χρόνια εναπόθεσή τους σε χέρια «τσιγγανοπατέρων» και «φωτισμένων ηγετών», που, όπως αποδείχτηκε, μόνο στόχο είχαν το προσωπικό όφελος. Για χρόνια επικρατούσε στην Κοινότητα των Ρομά η δικαιολογία ότι «εκείνοι οι ηγέτες ξέρουν καλύτερα» και δεν έπαιρναν την υπόθεση στα χέρια τους. Ενώ η κατάσταση τα τελευταία χρόνια δείχνει να βελτιώνεται, σήμερα προωθείται ο σύγχρονος «τσιγγναπατερισμός» με επιδοτούμενα προγράμματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Προγράμματα που χρηματοδοτούν τους σύγχρονους «φωτισμένους» Ρομά, να οικοδομήσουν πολιτικές καριέρες και που με μαθηματική ακρίβεια δεν θα έχουν καμία θετική αντανάκλαση στην πραγματικότητα των απλών Ρομά που συνεχίζουν να διαβιούν σε καταυλισμούς χωρίς τρεχούμενο νερό, χωρίς ρεύμα, χωρίς στέγη πάνω απ’το κεφάλι τους. Γι’αυτό είναι ανάγκη τώρα, περισσότερο από ποτέ, όλοι οι Ρομά να πάρουν ενεργητικά μέρος στις μαζικές διαδικασίες των συλλόγων τους και των επίσημα θεσμοθετημένων, συνδικαλιστικών οργάνων εκπροσώπησής τους.
Επιπλέον, ευθύνονται για τη θυματοποίηση και την παθητικότητα του «όπου φτωχός κι η μοίρα του», αλλά και για πεπαλαιωμένες αντιλήψεις που τις βαφτίζουν «έθιμα» ή «μέρος της πολιτισμικής τους ταυτότητας, όπως παραδείγματος χάριν οι πρόωροι γάμοι. Θα πρέπει πλέον να αφήσουν πίσω τέτοιες, βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που μόνο οπισθοδρομικές μπορεί να είναι, και ενεργητικά και μαχητικά, όπως διαφαίνεται ότι κάνουν στην παρούσα φάση, να κατανοήσουν ότι έχουν συμφέρον και θα πρέπει να ενταχθούν στον κοινό αγώνα για τη ζωή που αξίζει σε όλους μας.
Τέλος, έχουν ευθύνη γιατί έως τώρα, αρκετοί δεν είχαν καταλάβει ότι η θέση τους είναι εντός της ελληνικής κοινωνίας, δίπλα στον υπόλοιπο λαό και στον κοινό αγώνα για τη ζωή. Το ζήτημα δεν είναι φυλετικό, αλλά ταξικό. Την πίκρα και το πένθος για τους αδικοχαμένους Κώστα και Νίκο, το φόβο τους να μην θρηνήσουμε κι άλλα θύματα από την Κοινότητα των Ρομά, να τα μετουσιώσουν σε κοινό αγώνα με τους εργαζόμενους. Η οργή να γίνει δύναμη στα χέρια της Κοινότητάς τους και να ενωθεί με τη δύναμη των εργαζομένων, των ανέργων, των φοιτητών και των υπόλοιπων λαϊκών στρωμάτων. Να καταλάβουν ότι έχουν και οι ίδιοι ευθύνη, ότι η υπόθεση της κοινωνικής τους ένταξης βρίσκεται και στα δικά τους χέρια. Ότι πρέπει και οι ίδιοι, μέσα από τις γραμμές του οργανωμένου κινήματος, να παλέψουν για να κατακτήσουν τα δικαιώματά τους στο σήμερα και μια άλλη κοινωνία για τα παιδιά τους.
Από την άλλη, η εργατική τάξη και τα υπόλοιπα λαϊκά στρώματα από κοινού με την Κοινότητα των Ρομά, να κάνουν υπόθεσή τους την διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους καθώς και των υπόλοιπων κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων. Από κοινού να παλέψουν στην κατεύθυνση της ουσιαστικής κοινωνικής ένταξης των Ρομά, μέσα από μια άλλη κοινωνία, σοσιαλιστική, που επίκεντρο θα έχει τον ίδιο τον εργαζόμενο και θα τσακίσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Οι Έλληνες Ρομά έχουν κάθε συμφέρον στην παρούσα φάση να συστρατευτούν με τον υπόλοιπο λαό, με τους εργάτες και τα υπόλοιπα λαϊκά στρώματα, να παλέψουν, να διεκδικήσουν και να κατακτήσουν την ουσιαστική κοινωνική τους ένταξη.
*Αναδημοσίευση από 902.gr (16/12/2022)
Κ.Ο. Αγίας Βαρβάρας του ΚΚΕ
