Αν κάτι μας έχει διδάξει η ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων, είναι το να αναζητούμε ένα νόημα πίσω από κάθε λέξη, κάθε ορισμό, κάθε όνομα. Με αυτό το σκεπτικό, βρέθηκα να προσπαθώ να αναλύσω τον όρο «Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης».
«Μέσα», καθώς είναι οι μεσάζοντες ανάμεσα στην αχαλίνωτη πληροφορία και την δομημένη είδηση, ώστε ο καθένας να μπορέσει να κατανοήσει το περιεχόμενό της.
«Μαζικής», διότι απευθύνονται στο μεγαλύτερο σύνολο ανθρώπων, την κοινωνία, σαν να είναι ένα άτομο, το κοινό!
«Ενημέρωσης», γιατί σκοπός τους είναι να μεταφέρουν την είδηση όσο πιο αντικειμενικά γίνεται και να γνωστοποιήσουν στον δέκτη τα γεγονότα, αφήνοντάς τον να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα και να σχηματίσει την δική του γνώμη περί του θέματος. Θεωρητικά τουλάχιστον…
Οι κοινωνιολόγοι χαρακτηρίζουν την σημερινή εποχή σαν την «Επανάσταση της Πληροφορίας». Και τούτο, διότι το διαδίκτυο έχει προσκολληθεί πλέον για τα καλά στη ζωή μας και σχεδόν κάθε στοιχείο της καθημερινότητας μας μπορεί να αντικατασταθεί με το ηλεκτρονικό υποκατάστατό του, από παιχνίδια και ταινίες μέχρι διαδικτυακά ραντεβού και εφημερίδες.
Εξ αιτίας αυτής της έκρηξης της δημοτικότητας του διαδικτύου, ήρθαμε σε επαφή με έναν πολύ επικίνδυνο «ιό»! Αυτόν της «ψευδούς είδησης» που προκαλεί την «ασθένεια» της παραπληροφόρησης.
Τα πρώτα θύματα του «ιού» προσβλήθηκαν πολύ πριν την εξάπλωση του διαδικτύου! Μάλιστα είναι τόσο παλιός, όσο τα ίδια τα ΜΜΕ – από την εποχή της έντυπης εφημερίδας ακόμα!
Όμως, η ακυβέρνητη φύση του διαδικτύου σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές μεγάλες ταχύτητες υπερκατανάλωσης περιεχομένου και το ελάχιστο εύρος προσοχής, καθιστούν τις ιστοσελίδες, τους πλέον κατάλληλους τόπους για την καλλιέργεια και την εξάπλωση ενός ιού, πιο τρομακτικού από κάθε προηγούμενο.
Ο «ιός» αυτός προσβάλλει κυρίως άτομα με χαμηλά επίπεδα κριτικής σκέψης, όμως δεν είναι λίγες οι φορές που «μορφωμένοι» συνάνθρωποι μας νοσούν και αυτοί. Το χειρότερο είναι πως, όσο μεγαλύτερο κοινωνικό κύρος έχει ο μολυσμένος, τόσο πιο εύκολα μεταδίδει τον «ιό» στους υπολοίπους. Βέβαια συνήθως, μεταδίδεται επιτηδευμένα από τους πνευματικά ισχυρότερους στους πιο ευκολόπιστους, ώστε να μπορέσουν οι πρώτοι να εδραιώσουν την υπεροχή τους σε αυτούς.
Για να μπορέσει ο «ιός» να μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, χρησιμοποιεί διάφορα μέσα. Ο συσσωρευμένος θυμός των ανθρώπων απέναντι σε όποιον είναι αντίθετος με την δική τους ιδεολογία, καθώς και ο εθισμός μας για κάθε μορφής ψυχαγωγία. Έτσι, διακρίνουμε δύο μεταλλάξεις του:
Πρώτα, εκείνες που προσβάλλουν δύο «αντίπαλες» κοινωνικές ομάδες και τις ωθεί να αλληλοκαταστρέφονται, χωρίς ουσιαστική αιτία! Απλά και μόνο, επειδή είναι «αυτοί» κι «εμείς».
Κι έπειτα, είναι οι «ιοί – θέαμα», που εκμεταλλεύονται τον θαυμασμό και την περιέργεια των «απονήρευτων», για να τους χρησιμοποιήσουν ως ξενιστές και να προσβάλλουν ακόμη περισσότερα θύματα.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν ορισμένα «Μέσα Ατομικής Προστασίας» από αυτόν τον ιό. Πρώτο και καλύτερο, η Παιδεία!
Οφείλουμε να μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε στους νέους τα κατάλληλα αντισώματα κατά της ασθένειας! Την κριτική σκέψη και την αντικειμενική κρίση ως βάση ανάγνωσης του κάθε κειμένου. Έτσι, ο κάθε πολίτης θα μπορεί να «χτίζει» την προσωπική του άποψη για τα γεγονότα, η οποία θα βασίζεται σε ενδελεχή μελέτη του συμβάντος και εξαγωγή των συμπερασμάτων, μετά από ώριμη κριτική όλων των εμπλεκόμενων μερών.
Τελικά, το κατά πόσο ο «ιός» της παραπληροφόρηση προκαλεί ανίατη ασθένεια ή απλώς μια περιστασιακή γρίπη είναι κυρίως στο χέρι μας.
Σ.Π.
