Ένας χρόνος πέρασε από το ξέσπασμα της πανδημίας και τις συνέπειες της σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο. Οι πολίτες έντρομοι συνεχίζουν να εφαρμόζουν τα υγειονομικά μέτρα που προτείνει η κυβέρνηση, ενώ το φαινόμενο αντί να εξασθενεί επιμένει, τα νοσοκομεία είναι γεμάτα και άνθρωποι συνεχίζουν να χάνονται κάθε μέρα, η απειλή μας περιτριγυρίζει, ενώ η επαγγελματική και οικονομική ανασφάλεια αυξάνει ολοταχώς.
Σε αυτήν την εφιαλτική πραγματικότητα οι κοινωνίες οφείλουν να απαντήσουν δυναμικά επιλέγοντας τη ζωή, γιατί ακόμα δεν έχουμε δει τίποτε. Ο θανατηφόρος κορωνοϊός θα νικηθεί καταφέρνοντας τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης νέων κρουσμάτων, μέσω της ανοσίας με τον εμβολιασμό, αλλά και την εύρεση φαρμάκου που να καταπολεμεί τα συμπτώματα και τον ίδιο τον ιό.
Μέχρι τότε θα πρέπει να επιμένουμε στην τήρηση των προληπτικών μέτρων (μάσκα, αποστάσεις, πλύσιμο χεριών, ελαχιστοποίηση επαφών, αερισμό χώρων), συνεχή ιχνηλάτηση και προσιτά τεστ (δωρεάν και μέσω συνταγογράφησης), ελέγχους στους επιρρεπείς χώρους μόλυνσης και υπερμετάδοσης του ιού (μαζικοί χώροι δουλειάς, βιομηχανία, μέσα μαζικής μεταφοράς, γηροκομεία, σχολεία, εκκλησίες), ενίσχυση του συστήματος υγείας και κυρίως λήψη μέτρων κοινωνικής προστασίας και στήριξης των πληττόμενων ομάδων πληθυσμού, εκείνων δηλαδή που δεν εργάζονται ή δεν μπορούν να εργαστούν (πχ αυτοαπασχολούμενοι, εργαζόμενοι στον τουρισμό, την εστίαση, τις μικρές επιχειρήσεις και τον πολιτισμό).
Σήμερα στη μάχη μας με τον ιό που μέσα σε ένα χρόνο έχει μολύνει 100 εκατομμύρια ανθρώπους και έχει προκαλέσει τουλάχιστον 2 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο έχουμε στη διάθεσή μας μόνο τα μέτρα πρόληψης και το εμβόλιο.
Ένας συνάνθρωπός μας πεθαίνει κάθε οκτώ δευτερόλεπτα από την COVID-19 και παρόλα αυτά οι θεωρίες συνωμοσίας και η παραπληροφόρηση έχουν πυροδοτήσει αρκετή καχυποψία και φόβο και η κοινωνία μας κινδυνεύει να μην καταφέρει τα απαραίτητα ποσοστά εμβολιασμού που απαιτούνται για την προστασία του πληθυσμού από τη νόσο. Παρότι είναι γνωστό ότι η μετάδοση θα σταματήσει όταν έχει αποκτήσει ανοσία το 60% του πληθυσμού, ορισμένοι εκφράζουν ανησυχίες για τα εμβόλια και συγκεκριμένα την ασφάλειά τους και δηλώνουν ότι δεν θα εμβολιαστούν, γιατί προτιμούν να περιμένουν να δουν αν είναι ασφαλή τα εμβόλια, ενώ ευτυχώς είναι λιγότεροι εκείνοι που έχουν παρασυρθεί από τις αντιεπιστημονικές γενικές αντιεμβολιαστικές θέσεις.
Όμως είναι γνωστό ότι ένα φάρμακο ή εμβόλιο για να λάβει έγκριση, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί στηρίζονται σε επαρκή δεδομένα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας μέσα από μια σειρά συγκεκριμένων διαδικασιών.
Τα εμβόλια της Pfizer αλλά και της Moderna, που αναμένεται να εγκριθεί σύντομα, δεν προκαλούν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες και έχουν δείξει εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα (πάνω από 90%) έναντι στον ιό που έχει προκαλέσει τόσο θανατικό και κοινωνική καταστροφή. Ίσως παρουσιαστεί πόνος στο σημείο της έγχυσης, μυαλγίες ή κεφαλαλγίες, σπανιότερα πυρετός και ακόμα πιο σπάνια αλλεργία (11,1 ανά 1 εκατομμύριο δόσεις). Σημειωτέον δε ότι οι ασθενείς με αλλεργίες σε φάρμακα, τρόφιμα, εισπνεόμενες ουσίες, έντομα ή το λάτεξ δεν έχουν αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με το γενικό πληθυσμό να παρουσιάσουν αλλεργική αντίδραση.
Σε αντίθεση με τα συμβατικά εμβόλια, τα οποία χρειάζονται μήνες για να παραχθούν αναπτύσσοντας τις εξασθενημένες ή τροποποιημένες μορφές του ιού, το μονόκλωνο αγγελιοφόρο RNA (mRNA) εμβόλιο μπορεί να κατασκευαστεί γρήγορα γιατί χρησιμοποιεί μόνο τον γενετικό κώδικα του παθογόνου μικροοργανισμού, αφού περιέχει την πληροφορία για την παραγωγή της πρωτεΐνης για την ακίδα του ιού, το οποίο αφού εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα, παράγεται το συγκεκριμένο κομμάτι του ιού, έρχεται στην επιφάνειά τους, αναγνωρίζεται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού, κατασκευάζονται αντισώματα και αναπτύσσεται ανοσία.
Άλλωστε, η τεχνολογία του mRNA δεν χρησιμοποιείται για πρώτη φορά, αλλά εμβόλια με λιπώδη νανοσωματίδια χρησιμοποιούνται από τη δεκαετία του 1990 και μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί πάνω από 20 διαφορετικά εμβόλια, ορισμένα από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία του καρκίνου. Τα εμβόλια για τον SARS-CoV-2 περιέχει το mRNA που διασπάται πλήρως σε λιγότερο από 24 ώρες και είναι συσκευασμένο μέσα σε μικρά σφαιρίδια λιπιδίων. Τα λιπιδικά αυτά νανοσωματίδια καταστρέφονται από τα κύτταρα του ανθρώπου, ενώ τα υπόλοιπα συστατικά είναι νερό και άλατα τα οποία προστίθενται για τη σταθερότητα του εμβολίου.
Μερικοί αμφιβάλλουν, επειδή τα εμβόλια αναπτύχθηκαν πολύ γρήγορα. Πράγματι, η ανάπτυξη ενός νέου εμβολίου είναι μία διαδικασία η οποία χρειάζεται συνήθως αρκετά χρόνια. Ωστόσο, τα εμβόλια της COVID-19 αναπτύχθηκαν σε λιγότερο από 1 έτος και ο σημαντικότερος λόγος που το επέτρεψε αυτό ήταν η σχεδόν απεριόριστη χρηματοδότησή τους. Συγκεκριμένα, η μαζική παραγωγή των εμβολίων είχε ήδη ξεκινήσει πριν την ολοκλήρωση των κλινικών δοκιμών, κάτι που στο παρελθόν δεν είχε συμβεί για κανένα άλλο εμβόλιο. Ένα οικονομικό ρίσκο που καλύφθηκε από μία σειρά οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, έτσι ώστε όταν το εμβόλιο λάμβανε έγκριση, να υπήρχαν άμεσα αρκετές διαθέσιμες δόσεις για να ξεκινήσει ο μαζικός εμβολιασμός. Επίσης οι εταιρίες ανάπτυξής τους κοινοποιούσαν άμεσα στους ελεγκτικούς μηχανισμούς όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, μια διαδικασία που στην τυπική της μορφή απαιτεί μήνες ή ακόμα και χρόνια γραφειοκρατίας. Η μεγάλη διαθεσιμότητα των εθελοντών για τις κλινικές δοκιμές λόγω της έκτασης της πανδημίας διευκόλυνε επίσης την όλη διαδικασία σε σύγκριση με άλλα φάρμακα ή εμβόλια και τη συνήθη δυσκολία εύρεσής τους.
Το εμβόλιο είναι μια σοβαρή πρόοδος, όμως θα αργήσει να φτάσει σε όλους ακόμα και αν υπάρχουν επαρκείς διαθέσιμες ποσότητες και δεν φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το επόμενο φθινόπωρο φέρνοντας την ποθητή ανοσία και βάζοντας τέλος στον εφιάλτη της πανδημίας. Επειδή όμως ακόμα και αν επιτευχθεί ό επιθυμητός εμβολιασμός δεν θα έχει επιρροή στη συχνότητα της εμφάνισης των κρουσμάτων τους επόμενους μήνες, γι’ αυτό πρέπει να συνεχίσουμε να προσέχουμε.
Το 2021 θα είναι οδυνηρό κι αυτό, γιατί μη νομίζετε ότι τελειώσαμε με το εμβόλιο, αν πετύχει η ανοσία με τον μικρό αριθμό, το φιάσκο των καθυστερήσεων και των εμβολιαστικών κέντρων, αλλά και τους αρνητές που πληθαίνουν σε όλο τον κόσμο.
Έχουμε μπροστά μας μια δύσκολη επίσης χρονιά με περιοδικά lockdown, περιορισμούς στις μετακινήσεις, αυξανόμενες επιχειρηματικές αποτυχίες και ανεργία και παρατεταμένη οικονομική αβεβαιότητα. Και είναι γεγονός ότι δεν επαρκεί η έως τώρα αντιμετώπιση του «βλέποντας και κάνοντας», του κυβερνητικού αυτοθαυμασμού, του αυταρχισμού του Χρυσοχοΐδη, της αποθεμελίωσης της δημοκρατίας, ούτε καν τα σποτάκια που χρησιμεύουν μόνο για να χρηματοδοτούνται κάποιοι προπαγανδιστές.
Η πανδημία ανέδειξε τις αδυναμίες στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης όλης της Ευρώπης και κυρίως απογύμνωσε τους ζηλωτές της ελεύθερης αγοράς από επιχειρήματα, αφού όλη η αντιμετώπισή της βασίστηκε στο δημόσιο σύστημα υγείας, και παρόλα αυτά δεν πάρθηκε κανένα μέτρο ενίσχυσής του, αντίθετα μειώθηκε ο κρατικός προϋπολογισμός για την υγεία.
Γι’ αυτό και κάθε κράτος που σέβεται τους πολίτες του οφείλει να πάρει σοβαρά μέτρα. Γενναία μέτρα, πέρα από όλα εκείνα που επιτρέπουν οι κανόνες των κυρίαρχων αγορών. Γιατί ακόμα δεν έχουμε δει τίποτε. Η κατάρρευση της οικονομίας που θα φανεί αργότερα θα είναι πολύ οδυνηρή γιατί θα χαθούν κι άλλες θέσεις εργασίας και θα κλείσουν πολλές ακόμα επιχειρήσεις. Και μέχρι τώρα έχει φανεί ότι αυτή η κυβέρνηση δεν θέλει ή δεν μπορεί να το διαχειριστεί προς όφελος της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας και να συμπαρασταθεί πραγματικά στους ανθρώπους θωρακίζοντας τις υπηρεσίες υγείας, διασφαλίζοντας ασφαλή παιδεία, προστατεύοντας εργαζόμενους και μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που κινδυνεύουν περισσότερο, αλλά και τις ευάλωτες ομάδες που ολοένα θα αυξάνουν.
Ας ελπίσουμε ότι ένας πιο ώριμος κόσμος θα αναδυθεί από το μάθημα που πήραμε από την πανωλεθρία της πανδημίας, όπως συμβαίνει μετά από παγκόσμιες καταστροφές. Ότι ο ακήρυχτος αυτός παγκόσμιος πόλεμος με θύματα σε έμψυχο υλικό και οικονομικές καταστροφές, θα είναι η αιτία για πιο συνειδητή κι ελπιδοφόρα μετάβαση σε έναν κόσμο πιο ανθρώπινο και προστατευτικό για το περιβάλλον.
*Κωνσταντίνος Σαρόπουλος
Ορθοπεδικός
Διευθυντής της Η΄ Ορθοπεδικής Κλινικής – Ερρίκος Ντυνάν
Π. Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Αγίας Βαρβάρας
